Tusen takk til elevar og lærarar på Øyra skule – vår næraste partnar i utdanning like over gjerdet! Takk også til rapparane Side Brok! Vi gler oss til å høyre meir av dei!
I Volda ønskjer vi å sette studenten i sentrum – og viser det også på denne opninga ved at dei fleste som står på denne scena her i dag er noverande, tidlegare – og vonleg framtidige studentar ved Høgskulen i Volda.
Fylkesmann. Inviterte gjester. Tilsette ved Høgskulen i Volda: Som rektor på Høgskulen i Volda er eg takksam for at de har kome hit i dag for å ta i mot dagens hovudpersonar: Nemleg dei nye studentane! Velkomne til Volda!
Eg hadde tenkt å gje eit lite overblikk over det som har skjedd på ved og med Høgskulen i Volda det siste året, og å sjå litt framover. Dette er ei av få samkomer i løpet av eit kalenderår der så mange av oss er samla i lag, og då passar det godt også å bli samla om viktige sider i fellesskapet vårt av ca 350 tilsette, over 4.000 studentar og våre partnarar i Studentsamskipnaden, Statsbygg, Studentparlamentet og andre.
Nasjonale perspektiv
Kunnskapssektoren har fått ny minister i Iselin Nybø. Det blir spennande å sjå korleis ein ny minister frå eit anna parti enn den førre vil sette sitt preg på sektoren framover. Av tiltaka og idear som ho delvis har arva frå sin forgjengar så er det nok foretaksmodellen som er mest omtala. Og med god grunn. Eg trur vi i Volda har lite å hente på ein foretaksmodell og håper vi ikkje blir tvinga inn i eit forsøk. Vi har ikkje fått noko signal om at det kan skje. Men sjølv om berre eitt universitet startar forsøk med ein foretaksmodell, så vil det påverke dei andre høgskulane og universiteta også. Og i alle fall om det skulle bli NTNU som er landets største universitet. Så eg håper ministeren lyttar til dei kritiske røystene i sektoren – og ikkje går i gang med eksperiment på dette området.
Den såkalla strukturdebatten ser ikkje ut til å vere over, men den går inn i ein ny fase. Kunnskapsminister Iselin Nybø har i større grad gjennomføring av strukturreformen på sin agenda og er kanskje ikkje så oppteken av at Høgskulen i Volda på død og liv må bli ein del av ei større eining.
Høgskulestyret vårt har på si side lagt ein eigen plan for desse spørsmåla og vil våren 2019 kome med ei vurdering av kvar vi står og kvar vi skal gå. For korkje verda eller vi står stille sjølv om vi ikkje aktivt går i retning av ein fusjonspartnar.
Eit nytt tiltak som er innført i sektoren og som vi står midt oppe i i den siste pulja av statlege institusjonar er det som vert kalla utviklingsavtalar. Høgskulestyret har i to møte stadfesta at vi skal ha fire tema for utviklingsavtalar. Vidare har dei fire avdelingane fått i oppgåve å kome med framlegg til kva som skal vere mål og målsettingar med avtalane. Altså kvar skal vi vere om fire år på dei aktuelle områda.
AKF: Future skills – frampeik? – kunnskap for framtida. Men i vår eigen versjon.
AMF: Medieutdanningane skal beholde og vidareutvikle sin posisjon
AHL: Lærarutdanningane skal gjennomføre planane for den nye femåriga utdanninga – både når det gjeld fagleg innhald for studentar – men også på alle andre område.
Måla vi set oss i utviklingsavatalar må både vere vanskelege – og viktige. Innhaldet vil vi forhandle med Kunnskapsdepartementet om i haust og så blir det skrive inn i tildelingsbrevet for 2019. Og vi må rekne med å bli straffa på pungen om vi ikkje når måla vi set oss i utviklingsavtalen. Frå andre institusjonar har vi høyrt at departementet nyttar begrepet utviklingsKONTRAKT. Eg tykkjer ikkje det høyrest lovande ut.
Eit blikk på oss sjølve
Kva store hendingar har så skjedd internt på Høgskulen i Volda i studieåret 2017-2018?
Ei av dei vektigaste og viktigaste hendingane skjedde no i vår. Og det i form av 2,2 kilogram med ein heilskapleg og tilgjengeleg inngang til den nynorske skjønnlitteraturen. Jan Inge Sørbø har fått velfortent ros for boka Nynorsk litteraturhistorie, og eg vil slutte meg til gratulantane. Dette er eit viktig bidrag i ei tid då norsk fagspråk er under press og der over 90 prosent av alle norske forskingsartiklar blir skrivne på engelsk, og nesten ingen på nynorsk. Høgskulen i Volda er eit unntak på alle måtar i dette bildet. Vi har vore og skal også i framtida vere eit føredøme når det gjeld bruk av nynorsk. Eg er glad for at vi får konkurranse frå Høgskulen på Vestlandet. Og eg reknar med at språkleg kvalitet blir ein del av vårt internkontrollsystem når det blir utvikla vidare.
Undervisning og studentar
Vi ønskjer at Høgskulen i Volda skal ha eit godt og velfortent ry og rykte blant studentar – både noverande og framtidige. Her har det siste studieåret gjeve oss litt blanda drops. I fjor vår hadde vi sterk auke i søkinga i Samordna opptak. Og studentane ikkje berre søkte – dei møtte også opp i Volda, så hausten 2017 noterte vi oss for ny rekord i talet på registrerte studentar. Talet vi bør hugse er 4.184 studentar. Og når vi også våren 2018 har sterk auke i talet på søknader i Samordna opptak så er det ikkje utenkjeleg at det blir ny rekord også i 2018. Dette syner at våre studietilbod er ettertrakta og at vi er viktige for regionen. Men vi får diverre ikkje betre økonomi av å få fleire studentar. Kanskje tvert i mot.
Tala frå Studiebarometeret 2017 var direkte skuffande, og eg håper at diskusjonane både i fagmiljøa og med leiing, fagmiljø og studentar har gjeve gode inntak til korleis vi skal bli betre og få betre resultat for 2018. Eg vil særleg peike på at mange studentar ønskjer seg større medverknad i studiekvardagen, og eg håper det er noko fagmiljøa og alle andre tilsette er tydelege på at vi også ønskjer frå studentane. På alle nivå. Gjennom alle ledd i kvalitetsarbeidet. Studiekvalitet, resultat og også lærarar blir betre av å undervise studentar som er aktive og engasjerte i faget sitt. Eg håper difor studentane også både får høyre og sjå at medverknad er noko som går begge vegar.
Utviklingsprosjekt
Det største prosjektet høgskulen arbeider med er nybygget Sivert Aarflot-huset – der mediefaga skal flytte inn – men som er eit viktig hus for heile Høgskulen i Volda. I ein kritisk situasjon for norske media og for norske medieutdanningar er dette eit prosjekt som skal gjere at Volda også i framtida blir ein attraktiv høgskule for medieutdanning, utviklingsprosjekt for media og for medieforsking både i 2021, i 2031, i 2041 og så langt framover som det gir meining å sjå. Eg trur alle som er involvert i prosjektet er spente på alt som skal skje med prosjektet det næraste halvåret – det blir kritisk. Det handler om anbudsopning 6.september. Prisane på andre store byggeprosjekt i Møre og Romsdal gjer ikkje dette mindre spennande. Det handlar om ei ei eingongsløyving på 25 millionar kroner til inventar og teknisk utstyr. Dekan Audhild Gregoriusdotter Rotevatn er optimist etter godt lobbyarbeid i vår. Regjeringa skal godkjenne prosjektet som regjeringsnotat. Vi har snakka med fleire regjeringsmedlemmer som gjer at vi trur det bør gå.
Alle desse prosjekta krev stor intern samordning av oss, og det er eg sikker på at direktøren vil ta i vare på beste vis.
Det er likevel kontorarbeidsplassar til tilsette som har fått overskriftene lokalt og nasjonalt.
Om vi likar det eller ikkje så er vi underlagt eit nasjonalt regelverk som gir oss 23 kvadratmeter til rådvelde pr tilsett. Det skal også dekke møterom og andre fellesareal. Eg er svært spent på korleis dette blir løyst i anbudsrunden og i tilpassingsfasen. Dette vert uansett eit pilotprosjekt på Høgskulen i Volda.
I 2000 hadde vi 205 årsverk. Sidan har vi blitt veldig mange fleire. Då Synnøve Riste-huset stod ferdig i 2010 hadde vi 299 årsverk. I 2017 har vi kome opp i 326 årsverk. Dei mange nye tilsette vi har fått etter at Riste stod ferdig gjer at vi har kome langt i å fylle opp eit nytt kontorbygg av same storleik som Synnøve Riste.
Mange tilsette merkar det alt i dag ved at dei delvis er plasserte i felles arbeidsrom – og delvis sjølve har organisert seg slik. Men dette er nytt for oss, og vi er nok i ein lærefase. Eg trur at vi om 5-10 år må til med meir nybygging for å få arbeidsplassar til alle tilsette og betre lokale for studentar – stikkordet er først og fremst grupperom.
I fellesadministrasjonen er direktør Karen Lomeland Jacobsen i ferd med å beslutte ein ny organisasjonsstruktur – ny kontorinndeling. Når det er bestemt vil det bli ombyggingar i tredje etasje. Det vil bli brukt midlar frå avsetningane i fellesadministrasjonen for å betale for desse ombyggingane. Rektoratet og direktør har klart og tydeleg oppfatta at somme av dei som er kritiske til å dele kontor eller ha fellesrom med andre oppmodar leiinga til å gå føre med eit godt eksempel. Og det kjem vi til å gjere i løpet av hausten 2018 eller våren 2019.
Interne utgreiingar: Avdelingsstruktur og budsjettmodell
Vi har gjennomført svært arbeidskrevjande interne utgreiingar i 2017-2018. Og då tenkjer eg særleg på arbeidet i dei to gruppene som har evaluert budsjettmodellen og avdelingsstrukturen. Dei har gjort grunnlagsarbeid som er viktig for HVO i eit tiårs-perspektiv. Såpass sjeldan er det vi ser på desse spørsmåla. Og slik bør det også vere etter mi meining.
På eit overordna plan har resultatet blitt at vi held fram både med den same budsjettmodellen og med den same avdelingsstrukturen. Det betyr ikkje at vi ikkje endrar oss og tilpassar oss. Men eg håper vi no er sikrare på at vala vi har gjort er godt forankra – sjølv om ikkje alltid gjer store endringar.
Gruppa som skulle evaluere avdelingsstrukturen gjorde etter mi meining ein god jobb og ska ha takk for innsatsen, og då særleg utvalsleiar Roar Amdam. Gruppa tilrådde at høgskulen sende på høyring ein modell med to avdelingar og ein modell med tre avdelingar. Dette har vorte gjort og det kom fram at det var ulike synspunkt på kva som var best å gjere for Høgskulen i Volda. I prosessen kom det også fram vurderingar og bekymringar som i all hovudsak handla om dei to minste avdelingane – først og fremst av økonomisk og administrativt slag. Desse må følgjast opp i åra framover. Resultatet blei som kjent at på høgskulestyret samrøystes vedtok å halde fram med dagens struktur med fire avdelingar. Eg er glad for at det vart eit samrøystes vedtak i denne saka, og at vi dermed kan gå vidare med faste og kjende organisatoriske rammer dei neste åra.
Odd Helge Mjellem Tonheim leia arbeidet med evaluering av budsjettmodellen. Fleire har kommentert at det var ein godt skriven og lett tilgjengeleg rapport når tematikken var budsjett. Utvalet kom der med sine vurderingar av ei rekkje små og store spørsmål i budsjettmodellen – og var på ei intern høyring organisasjonen. Også denne saka var oppe i høgskulestyremøtet 7. juni. Styret røysta der over ei rekkje einskildpunkt der det var lagt fram ulike framlegg, men kom i mål og fekk vedtatt ein revidert budsjettmodell. Vi har dei same overordna retningslinene som tidlegare. Dei går kort sagt ut på at vi også internt brukar Kunnskapsdepartementets reknemåtar i neddelinga til avdelingar og fellesadministrasjon. Og vi ser at til dømes Høgskulen på Vestlandet har gjort det same etter fusjonen.
Den største einskildendringa handlar potensielt sett om at det vert sett tak på avsetningane frå 2020. Eg håper og trur at avdelingane som har store avsetningar kan nytte dei til fagleg utvikling. Eg kan elles fortelje at somme UH-institusjonar har fått klar beskjed frå Kunnskapsdepartementet at no er avsetningane for store. Så vi er vonleg føre var.
Pedagogisk basiskompetanse og meritering av undervisning
Men vi er ikkje heilt ferdig med store interne utgreiingsarbeid. For den einskilde fagtilsette er det kanskje arbeidet til gruppa Odd Ragnar Hunnes leiar som er nærast kvardagen: Nærast undervisning, utvikling og forsking. Arbeidsgruppa skal arbeide både med meritering av undervisning og pedagogisk basiskompetanse skal drøftast. Tankegangen er at det må vere ein samanheng mellom den pedagogiske basiskompetansen vi vil kreve av oss sjølve og andre – og at meritering av undervisning må byggje vidare på denne basisen.
Det såkalla Underdal-utvalet har kome med eit framlegg til ny stillingsstruktur i vår sektor. Det kunne først virke som at utvalet ville ta livet av dosenttittelen – men slik fleire av oss les utvalets arbeid så kan det breie kompetansegrunnlaget for dosentar også bli med inn i den nye stillingsstrukturen. Det skal altså også i framtida gå an å byggje ein karriere – eller få anerkjent – ein undervisningsfokusert praksis. Arbeidet blir leia av dekan Odd Ragnar Hunnes, og eg er sikker på at det vil bli eit godt resultat.
Hausten 2018 har direktøren varsla at det er på tide å ta opp att Campusutvikling. Vi bør ha eit nytt prosjekt, rett og slett fordi både vi og ikkje minst omgjevnadene våre endrar seg. Og då tenkjer eg både på dei mange store endringane i det fysiske landskapet rundt oss: Øyra skule, Volda Campus Arena, Sivert-huset, Nye studentheimar, Kunnskapsparken og ikkje minst tunnelen til Ørsta – som har namnet Voldatunnelen. Desse utomhusendringane kallar Statens Vegvesen for bymessige utfordringar. Det blir trangt på og rundt oss no. Vala vi gjer i dag og i morgon må vil leve med i 50-100 år.
Andre tiltak vil også kome – vi er i endring. Vi skal få ein plan for digitalisering. Vi skal ha studentombod. Og studentane har endra namn på studenttinget til Studentparlamentet. Ting skjer!
Ein millimeter
Avslutningsvis så vil eg gjenta noko eg sa tidlegare: Det trengst ikkje alltid store ytre endringar. Kanskje er det like effektiv og ønskjeleg å gjennomføre mange og små endringar og forbetringar?
Eller som Anne Grete Preus sa det:
Av og til, av og til er en millimeter nok
Lavt og lite har mere kraft enn mye, fullt og nok
Av og til, av og til er en millimeter nok
Men: Vi må alle passe på at det er ein millimeter i rett retning!
*) Rektor brukar å halde tale på ei felles sommaravslutning for alle tilsette på Høgskulen i Volda. I 2018 var sommaravslutning og tale halde 18. juni. Manuset til talen her er litt lenger enn det som vart framført munnleg på avslutninga – talen vart litt kutta for at den ikkje skulle bli for lang.
*) Høgskulestyret ønskjer på kvart møte å få ei kort orientering frå rektor om viktige ting som har skjedd sidan førre styremøte, og ønskjer særleg å bli halden oppdatert om struktursaka, lærarutdanningane og nybygget (Sivert-prosjektet). Orienteringa nedanfor vart gitt på styremøtet 7. juni.
1) Lærarutdanningane Ei internasjonal ekspertgruppe har gjeve råd til Kunnskapsdepartementet om korleis innføring av dei nye grunnskulelærarutdanningane bør følgjast opp og også kome med framlegg til justering av kursen.
Det er ei stor glede for meg som rektor ved Høgskulen i Volda å få lov til å ønskje dykk velkomne til symposium om forsking på skriftkultur ved Høgskulen i Volda. Først og fremst vil eg takke forskingsgruppa for nynorsk skriftkultur for at de har fått i stand dette symposiet – denne ekspertkonferansen. Både av innhald og deltakarar ser eg at det har vorte gjort ein god jobb, med anerkjente fagfolk som innleiarar og med interessante titlar. Det er godt gjort av den nokså nystarta forskingsgruppa i nynorsk skriftkultur å få til dette.
Etatstyringsmøte 2018: Knut Børve (til venstre) og Johann Roppen.
Høgskulen i Volda møtte 14. mai 2018 til etatstyringsmøte i Kunnskapsdepartementet. Deltakarar frå Høgskulen i Volda var rektor Johann Roppen, Inger Østensjø, Tor-Johan Ekeland, Kjell Einar Dagfinrud, Nikolai Hannevik Nordlid og direktør Karen Lomeland Jacobsen. Kunnskapsdepartementets ekspedisjonssjef Knut Børve leia møtet.
Det viktigaste temaet på møtet var framlegget til utviklingsavtale der Kunnskapsdepartementet vil kome med ei skriftleg tilbakemelding seinare. På møtet kom det ikkje fram kommentarar frå Kunnskapsdepartementet som tyder på at Høgskulen i Volda må rekne med å gjere store endringar i val av tema for utviklingsavtale.
Framtidas eller fortidas arbeidsplass? Media City Bergen
Debatten går høgt om arbeidsplassar for tilsette og med to klare ytterpunkt: Cellekontor eller variantar av kontorlandskap («aktivitetsbaserte arbeidsplassar»).
Det er liten tvil om at det forkjemparane for det beståande, cellekontor, som har overtaket i mediedebatten. Men aktivitetsbaserte arbeidsplassar har eit statleg rundskriv på si side. Det er ein stille, men formidabel motstandar.
Forkjemparane for cellekontor meiner det er uråd å drive konsentrasjonskrevande arbeid om ein ikkje har ei dør å stenge seg inne bak. Dette var også gjennomgangsmelodien i NRK Brennpunkts dokumentar 25.april 2018:
Nettavisa Khrono tok kontakt med meg i samband med at over 200 representantar frå høgskular og universitet reiste til Kina på offisielt besøk i lag med Kunnskapsministeren og Kunnskapsdepartementet, blant anna dei fleste høgskulerektorane.
Sidan dei fleste rektorar deltok på reisa lurte Khrono på kvifor eg ikkje deltok. Det kort svaret mitt er sitert i Khrono (her omsett tilbake til nynorsk):
— Vi er ein spissa og profilert høgskule og våre fagområde var i liten grad tema på denne turen. Viss akademisk fridom, ytringsfridom og minoritetsspråk blir tema for seinere turar skal vi vurdere å bli med, seir Roppen til Khrono.
Eg har fått fleire positive kommentarar frå tilsette og leiarar på HVO for denne korte kommentaren, og gjennomgangsmelodien var at dette var ei haldning som HVO kunne stå for. Det er eg glad for. Høgskulen i Volda er og skal vere internasjonalt orientert, men også ei kritisk røyst i samfunns- og utdanningsdebatten. Vi skal ikkje vere redde for å seie frå om at det også var problematiske sider ved å reise, noko både Khrono og Forskarforum har synt gjennom mediedekninga av denne reisa.
No vart svaret mitt kutta til berre siste setninga i ein liten plakat på Khrono – og det er kanskje den som har vorte lagt mest merke til:
Kina-sitat frå Khrono, 13. april 2018
Eg står for det som er sagt og eg er sitert på – men i tillegg vil eg gjerne få fram at dette ikkje var eit forsøk på å drive utanrikspolitikk eller å kritisere Kunnskapsdepartementet eller ei nedvurdering av institusjonane som valde å delta på reisa. Eg er sikker på at dei har gjort gode og grundige vurderingar på førehand av kva dei kan oppnå med denne reisa. Og eg er sikker på at akademisk dialog er viktig og nødvendig, men også at den fungerer ulikt på ulike fagområde og i ulike land og kulturar.
Men denne reisa var det i stor grad teknologi, naturvitskap og næringsperspektiv som var i fokus. Høgskulen i Volda er spissa og profilert inn mot heilt andre fagområde, ikkje minst mediefag. Men skulle vi hatt eit samarbeid innanfor mediefag og journalistikk ville det vere nokså uråd å ha ein meiningsfylt diskusjon utan å kome innom spørsmål som gjeld ytringsfridom og pressefridom.
Dette har blant anna professor Svein Brurås ved Høgskulen i Volda blogga om etter erfaringar med samarbeid med russiske universitet.
Det har vore godt informert om denne Kina-reisa på førehand. Datoane har vore klar lenge, tematikken likeeins og Universitets og Høgskulerådet (UHR) har også kopla seg på reisa med eigne arrangement. Tidlegare har vi fått tilsvarande invitasjonar til å reise til Brasil i lag med Kunnskapsministeren og resten av sektoren.
Gjester frå Rykkio-universitetet, Japan, ved Høgskulen i Volda 2017
Mi vurdering av å eventuelt reise til Brasil i 2015 og til Kina i 2017 gjorde eg i lag med leiar for Internasjonalt kontor ved Høgskulen i Volda – Arne Humberset. Spørsmåla vi stilte oss var om vi hadde etablert samarbeid med fagmiljø i dei to landa som skulle tilseie at vi burde reise for å forsterke og vidareutvikle slike samarbeid. Konklusjonen var at vi har liten utvekslingsaktivitet og få faglege samarbeid med Brasil og med Kina. Vi har nok hatt sporadiske besøk begge vegar, men ikkje nok til at eg vurderte det slik at vi burde vere til stades.
Eg fekk også gode råd frå rektorar som har vore med på slike reiser tidlegare, og dei gjekk ut på at det var lite produktivt å berre reise aleine som rektor. Det er nødvendig å ha eit følgje på fleire som kan konkretisere aktuelle samarbeidstiltak, og ikkje minst var dette viktig å førebu før reisa. Og då blir det eit veldig mykje større spørsmål enn berre å delta på ei reise. Det bør altså gå inn i ein større internasjonaliseringsstrategi.
Høgskulen i Volda har i nærare 20 år hatt utvekslingsavtalar med eit indisk universitet og vi har dei siste åra fått ei forsterka samarbeid med det japanske universitet Rykkio – og har utvekslingsstudentar der no. Eg har merka meg at desse to landa frå somme ekspertar blir peika på som mindre kompliserte samarbeidspartar enn Kina, og håper at vi kan utvikle desse samarbeida vidare.
Kothnath Padmakumar, Manipal Institute of Communications, på utveksling ved Høgskulen i Volda i 2012.
Tala for samordna opptak til høgare utdanning for studieåret 2018-2019 er klare. Og dei framtidige studentane kjem med klar tale: Stadig fleire ønskjer å studere ved Høgskulen i Volda. Knapt 8 prosent fleire studentar enn i fjor har eit studium ved Høgskulen i Volda som sitt førsteval.
Vi hadde ein auke på over 8 prosent også i fjor. Så no har vi hatt to år med sterk auke i søkartala og alle tilsette og studentar verd høgskulen kan vere godt nøgde med det. Vi hadde ikkje fått denne auken om ikkje noverande studentar fortalde om sin studiekvardag til framtidige studentar. Tala for Høgskulen i Volda ligg klart over landsgjennomsnittet og bryt med forventingane hos dei som har meint at høgskular må slå seg saman og bli størst muleg for å bli attraktive for framtidige studentar.
Vi har enno ikkje fått gått grundig inn på alle detaljar, men på våre nettsider www.hivolda.no er det presentert meir detaljerte tal for einskildstudium.
For eigen del vil eg seie at dei gode tala frå Samordna opptak kan tolkast som at:
Høgskulen i Volda står sterkt som sjølvstendig høgskule og viser godt igjen i det nye høgskulelandskapet som er prega av store institusjonar med mange studiestader –
Vi er ein spissa og profilert høgskule med ein tydeleg fagleg profil. Difor er det særleg gledeleg med sterk auke i søkjartala både på lærarutdanningane og mediefaga. Vi kan nok her takke regjeringa for god drahjelp – det er ingen som bør vere i tvil om at lærarutdanning er er prioritert høgt – også når det gjeld rekruttering.
Vi har lukkast godt med marknadsføringa vår der vi blant anna har fortalt om våre studium gjennom originalt innhald som har vorte spreidd på sosiale media.
Vi har fortsatt svært mange søkjarar på sosialfaga – sosionom og barnevern – etter fleire år med sterk vekst.
Dei siste åra har rundt halvparten av våre studentar fått sin studieplass gjennom den statlege tenesta Samordna opptak. Det gjeld blant anna alle bachelorutdanningane og dei femårige grunnskulelærarudanningane. Men i tillegg har vi opptak på ei rekkje studium gjennom vårt lokale opptak, og det gjeld blant anna dei fleste masterutdannningane og mange vidareutdanningar.
Så med så høge tal for samordna opptak må vi vere budde på at ein auke også på lokalopptaket. Blir det ny rekord? Og er det eigentleg bra?
Hausten 2017 hadde vi godt over 4.000 studentar ved Høgskulen i Volda – og det var ny studentrekord for oss. Eg trur det er sannsynleg at vi hausten 2018 set endå ein ny studentrekord, altså endå fleire studentar enn i 2017. Vi ønskjer å tilby studieplass til flest muleg kvalifiserte søkjarar – blant anna fordi i vår region er det færre med høgare utdanning enn i dei fleste andre område i landet. Her har vi ei viktig samfunnsoppgåve. Men på den andre sida har vi svakare finansiering enn dei fleste andre høgskular og det er ein risiko for at vi får svakare studiekvalitet om vi tek inn for mange studentar.
Det er ikkje eit strategisk mål for Høgskulen i Volda å sette nye rekordar i tal studentar. Tvert i mot er det eit mål for høgskulen å få færre studentar pr lærar. Det kan vi naturlegvis oppnå på mange måtar.
Men akkurat i dag med sterke søkjartal skal vi berre vere glade over at vi er ein attaktiv høgskule og gjere vårt beste for å leve opp til forventningane dei nye studentane har til oss – og vi bør ha til oss sjølve.
Eg vil difor nytte høvet til å gratulere tilsette, studentar og våre framtidige studentar med dei positive tala frå Samordna opptak. Vi må no gjere noko rett når så mange har lyst til å studere i studiebygda Volda.
Helsing til Gunhild Ring Olsen under doktorandmiddagen etter gjennomført disputas ved Universitetet i Bergen, 9. mars 2018:
Karin Wahl Jørgensen said during the dissertation that she was sure everybody was happy that she changed from Danish to English. I’ll make everybody happy by changing from English to Norwegian!
Vi på Høgskulen i Volda vil gratulere deg så mykje med vel gjennomført stipendiatperiode, disputas – og snart får du doktortittelen! Vi er stolte og glade over den gode disputasen du leverte i dag.
Klar for disputas: HVO-tilsette Kjartan Leer-Salvesen disputerte ved UiA i 2016.
Stadig fleire fagleg tilsette ved statlege høgskular får doktorgrad . I 2017 har ca 53 prosent av fagleg tilsette i statlege høgskular førstekompetanse mot ca 23 prosent for 20 år sidan. Denne utviklinga vil halde fram og ser ut til å vere upåverka av strukturreformen. Ein stor del av dei førstekompetente er førstelektorar eller dosentar, men her er det doktorgradsutdanning som er tema.
Framleis er det nærare 2.000 tilsette i statlege høgskular som ikkje har doktorgrad, men mange kjem til å ta doktorgrad eller bli førstelektorar i åra som kjem. Høgskulelektorar som har ambisjonar om doktorgrad må først få finansieringa i orden: Anten gjennom stipendiatstilling eller ved å få avtale om å arbeide med doktorgradsprosjektet i arbeidstida. Vidare må ein få opptak på eit doktorgradsprogram.
Det er framleis få studentar på høgskulanes doktorgradsprogram. Talet aukar, men i 2017 var det under 50 som disputerte ved dei statlege høgskulane. Til samanlikning var det ca 1.400 som disputerte ved universiteta. Så i mange år framover vil høgskulane vere ein nokså marginal tilbydar av ph.d-kompetanse.
Dei fleste høgskulelektorar vil altså søkje opptak på ph.d-program på eitt eller anna universitet. Og her har vi ein særleg spesialisert utdanningsmarknad. Høgskulen betalar løna dei tre årsverka som er tilgjengeleg for doktorgradsarbeid. Universitetet stiller med rettleiing og tilgang på ph.d.-kurs. Etter vellukka disputas får universitetet ein bonus som i 2018 er på kr 377.000. Og høgskulen får 20 prosent av denne bonusen, altså ca kr 75.000 i 2018.
Bonusen vert tildelt over ei opa ramme. Det vil seie at beløpet ikkje blir justert etter om det er færre eller fleire enn budsjettert som faktisk gjennomfører doktorgrad. Eg trur dei fleste i sektoren meiner det er av det gode.
Staten betalar altså for det heile – men først etter at det er gjort opp rekneskap, og denne rekneskapen gjev ein viss informasjon om strukturen i marknaden.
Kva doktorgradsgjevande institusjon vel høgskule- og universitetstilsette når dei skal ta sin doktorgrad?
No har oversynet for 2017 kome – rett nok i korrekturversjon til institusjonane. Men her er det interessante mønster å sjå.
I 2017 var det i alt 64 UH-tilsette som disputerte ved ein annan norsk UH-institusjon enn den dei var tilsett ved. Dette omfattar også 9 universitetstilsette som disputerer andre stader enn ved eigen institusjon. Så for høgskulanes del er det snakk om eit femtitals disputsar, eller om lag like mange disputasar som høgskulane gjennomfører sjølve. Til saman hundre disputasar multiplisert med kr 3 mill, og vi ser at det er ein stor samfunnsøkonomisk innsats bak desse tala. Kvart år.
Kvar disputerte desse 64? Kva universitet valde når dei gjekk ut av eigen institusjon for å gjennomføre doktorgrad? Det var flest som disputerte ved Universitetet i Oslo, med 24 av 64 disputasar. Eller nesten 40 prosent. 14 disputerte ved NTNU og 10 disputerte ved Universitetet i Bergen. Det var faktisk ingen tilsette ved andre norske UH-institusjonar som disputerte ved Universitetet i Tromsø i 2017. Av andre store utdanningsinstitusjonar med rett til å tildele doktorgrad så manglar også BI og NHH på lista.
Disputasar i 2017: Doktorgradsgjevande institusjonar og tal disputasar gjennomført av tilsette ved norske UH-institusjonar.
Doktorgradsgjevande institusjon
Disputasar 2017
Universitetet i Oslo
23
NTNU
14
Universitetet i Bergen
10
Menighetsfakultetet
4
NMBU
3
Universitetet i Stavanger
2
Arkitekt – og designhøgskolen
2
Oslo Met
2
Molde, Nord, NIH, UiA
4 (1 kvar)
I alt
64
Kva ligg bak valet av doktorgradsgjevande institusjon? Universitetet i Oslo og til dels Universitetet i Bergen ser ut til å ha sterk regional tiltrekningskraft. Av dei 23 som disputerte ved Universitetet i Oslo så kom 13 frå Oslomet, 4 frå Høgskolen i Sør-Øst Norge, 1 frå Østfold, 1 frå NIH og 1 frå Lillehammer. Altså kom 20 av dei 23 frå Austlandsområdet. Dei tre siste fordelte seg med 2 frå Høgskulen på Vestlandet og 1 frå Universitetet i Agder.
Universitetet i Bergen hadde fem ulike institusjonar representert i 2017: Høgskulen på Vestlandet (5), Volda (2), og ein kvar frå Oslomet, HSN og Innlandet. Om ein reknar Volda til Vestlandet så kom altså 7 av 10 av UiB frå Vestlandet.
Dette kan tyde på at godt tilgang til utdanning – i form av korte avstandar – er viktig også på ph.d.-nivå.
NTNU har i mindre grad eit regionalt tyngdepunkt. Dei 14 som disputerte i 2017 kom frå 8 ulike institusjonar spreidd over heile landet: Nord (3), Tromsø (2), HSN (2), HVL (2), Dronning Mauds Minde (2) og 1 frå NLA, HSN og Østfold.
Disputerer tilsette ved dei store universiteta andre stader i landet? I liten grad. Men i praksis er arbeidsmarknaden i dei tradisjonelle universitetsbyane slik at så godt som alle som får ei fagleg stilling har doktorgrad frå før. Det var ingen tilsette ved UiO eller UiB som disputerte ved andre norske institusjonar. Ein frå NTNU disputerte ved Høgskolen i Molde (logistikk). Fire frå Tromsø og tre frå Nord disputerte ved NTNU. Men med dei mange nye studiestadene med nyvunnen status som universitetsby: Som Ålesund, Narvik og Nesna, så vil det i mange år framover vere mange universitetstilsette utan doktorgrad.
I takt med at alle høgskular og universitet har utvikla sine doktorgradsprogram så skjer det ei interessant indre utvikling. Økonomisk sett blir det forventa at ein doktorerer på eigen institusjon for å beholde bonusmidlane internt. Og for nye institusjonar blir dette også lagt inn i kalkylen på om ein råd til å starte doktorgradsutdanning.
I Volda gjekk vi gjennom akkrediteringsprosessen i lag med Høgskolen i Molde i 2013-2014 og fekk akkreditert eit program som no heiter: «Helse- og sosialfag. Profesjonsutøving – vilkår og utvikling». Vi har kome opp i 20 ph.d.-studentar på fellesprogrammet, medan målet var å nå opp i dette talet i 2020. Så vi er to år på forskot, og er glade for det. Men eit doktorgradsløp kan føre til meir intern utveksling. Det vi erfarer ved Høgskulen i Volda er at fagmiljø, også utanfor helse- og sosialfag har orientert seg i retning av tematikkane i ph.d.-utdanninga. Så sjølv om berre har eitt program oppnår vi likevel til ein viss grad tverrfagleg samarbeid – heldigvis.
Det har vore fagleg viktig, men ikkje økonomisk lukrativt for oss å etablere eit nytt ph.d.-program. Økonomien er avhengig av at vi produserer – at stipendiatane og andre tilsette faktisk disputerer. Vi har altså lagt inn i langtidsbudsjettet at vi får litt inntekter frå eigen ph.d.-produksjon.
Denne utviklinga blir forsterka av at somme universitet har gjort det vanskelegare for ph.d.-studentar frå andre institusjonar å gjennomføre doktorgradsløp. Det kan skje ved å stille strengare krav om residensplikt – altså at ein faktisk må halde til på den doktorgradsgjevande insititusjonen til dømes eitt av dei tre åra på fulltid. Somme krev at all eller delar av publiseringa i samband med doktorgradsarbeidet vert kreditert doktorgradsgjevande institusjon. I sum kan dette føre til mindre samarbeid i sektoren og sterkare insentiv til å styre alle doktorgradsprosjekt inn mot eigen institusjon. Det er neppe ønskjeleg på alle område.
Høgskulane og dei nye og aller nyaste universiteta kjem til å arbeide vidare med sine doktorgradsprogram. Det kan vere ei fagleg utfordring om svært mange tilsette ved ein institusjon også har doktorert ved den same insitusjonen. Men med ca 2.000 tilsette utan doktorgrad og ein ph.d.-produksjon på ca 100 pr år trur eg det vil ta mange år før det blir eit vesentleg problem.
I mellomtida kjem høgskulane, dei nye universiteta og dei to aller nyaste universiteta til å utvide og utvikle sine ph.d.-program. God tilgang på utdanning er eit viktig utdanningspolitisk mål, og bør vere det også på ph.d.-nivå.
*) Nokre metodiske kommentarar: Det må takast mange atterhald i høve til desse tala. Tala ikkje kvalitetssikra for 2017, og DBH er i ferd med å gjennomføre det. Tala for kvar einskild høgskule også omfatte stipendiatar som kanskje har vore tilsett ved eit universitet og først fullfører doktorgraden etter at dei har fått tilsetting ved ein annan institusjon. Og utanlandske doktograder er ikkje med i oversynet i det heile.
