Roar Stokken – Side 2 – Om det å utdanne sosialarbeidarar

Film: Kraftidioten

Norsk film som handlar om ein far som tek lova i eigne hender etter drapet på sonen sin. Drapet er gjort av ei av to rivaliserande narkotikabander, og faren si innblanding utløyser krig mellom dei.

Filmen er sosialfagleg relevant fordi den gir grunnlag for refleksjon over:

Hevn som problemløysing i eit ultra-maskulint miljø
Reglar i grupper som er utanfor samfunnet (Goffmann: Stigma, Becker: Stempling)
Kulturmøte; både korleis gruppene ser på kvarandre og korleis dei ser samfunnet

Filmen er å finne på Netflix

Serie: Mindhunter

Handlar om korleis ein FBI-agent på 70-talet søkjer å forstå kriminalitet på ein betre måte – og med logikken:

How can we get ahead of crayzy, if we don’t know how crayzy think?

Dette leier han inn i leitinga etter kunnskap som baserer seg på psykologiske, sosiologiske og samfunnsmessige aspekt som er relevante for kriminelle handlingar.

Serien er sosialfagleg relevant fordi den gir grunnlag for innsikt i:

Korleis oppvekst og relasjonar påverkar individ.
Bakgrunnen for kriminelle handlingar ut frå ulike vinklar
Den motstanden som det vi i dag opplever som sjølvsagt møtte då det var radikalt.
Spriket mellom akademiske perspektiv og perspektiva til praktikarar.
Fordeler og ulemper med standardisert vs. open og tilpassa tilnærming i undersøkingar.
Korleis ein tenkte om kriminalitet på 70-talet (og kor rar denne tankemåten er i dag).

Serien er å finne på Netflix

Filmpolitiet

IMDB

Å vere student, handlar om å byggje sin eigen kunnskap. Det å definere kva det vil seie, er ei krevjande øving. Eg skal difor ta utgangspunkt i ein svært enkel definisjon av kunnskap: Det å vere i stand til å løyse ei oppgåve.

Nokre oppgåver er enkle for dei fleste, til dømes å leggje saman to og to og få fire. Eg har utført dette reknestykket så mange gongar, at eg veit det. Eit barn må kanskje telje på fingrane for å få det same svaret. Barnet er såleis i stand til å løyse den same oppgåva som meg, men metodane er ulike. Det syner ikkje att på resultatet, men det får konsekvensar.

Då eg jobba som barneskulelærar, møtte eg elevar som gjorde det godt i matte på småskulen (1.-4. trinn), men som sleit når dei kom på mellomtrinnet (5.-7. trinn). Eg er overtydd om at mykje av problema skuldast at dei hadde lært seg ein løysingsstrategi som fungerte veldig godt på små tal, men som vart håplaus når tala vart større. Det å telje på fingrane fungerer godt det, når tala er under 100. Det er mykje verre når tala har fem siffer.

Når ein som student får ei oppgåve, er det såleis ikkje likegyldig korleis den vert løyst. Som student på ei profesjonsutdanning skal ein lære å tenkje som profesjonen. Ein må tilegne seg språket og tenkjemåtane som høyrer til. Det er såleis ikkje nok å lære pensum. Ein må klare å bruke pensum til å byggje opp ein kunnskapsbase som ein kan bruke når ein møter problem som skal løysast. Men det er eit viktigare aspekt ved dette.

Det er ein skilnad mellom barnet si hjerne og mi hjerne. Eg har andre strukturar enn han/ho, fordi eg har trena meir på å leggje saman to og to. På same måte er hjerna mi dårlegare utvikla innan matematikk enn hjerna til ein med PhD i matematikk, fordi ho/han har trena meir på å tenkje i matematiske termar og på matematiske måtar.

Når ein som student får ei oppgåve, er det difor viktig å ha fokus på det å byggje sin eigen kunnskap, ikkje på det å løyse ei oppgåve. Det gjer språk viktig. Det å vere kunnskaprik og dyktig og det å kunne uttrykkje seg er i profesjonssamanheng det same. I dette arbeidet er teknologi særs viktig.

Teknologi er ei velsigning. Bilen gjer at eg kjem meg fortare fram. Eg kan lagre ting på telefonen, slik at eg slepp eg å hugse detaljar. Alt i alt gjer teknologien at eg har eit meir komfortabelt og enkelt liv, der eg kan nytte kreftene mine på det som eg finn viktig eller kjekt. Men det har konsekvensar. Fordi det påverkar hjerna mi.

Når vi skal ein stad, kan vi enten bruke GPS, eller vi kan lære oss vegen. Om vi nyttar GPS, slepp vi å bruke krefter på det å finne fram. Då kan vi nytte kreftene på det å køyre, eller slappe av. Dette påverkar hjerna vår. Kvar gong vi lærer noko, aktiviserer vi ein del av hjerna vår. Dess meir denne delen vert aktivisert, dess lettare lærer vi fordi denne delen av hjerna veks.

Taxisjåførar i London må gjennom ein eksamen. Den sentrale delen av denne eksamenen handlar om å kjenne byen; kva som ligg kvar i forhold til kva. Når ein undersøkjer hjerna deira, ser ein at hippocampus (som er staden der ein lagrar stadsinformasjon) er større enn hjå andre. Som student er det difor viktig å trene opp dei delane av hjerna som er viktig.

Det som vert belønna i høgare utdanning er sjølvstende og vurderingevne. Om ein som student er på jakt etter svara, framfor det å trene på vurderingevne og sjølvstende, då utviklar ein feil del av hjernen. Dette er det same som med bilen og telefonen. Når eg nyttar bilen for å kome meg fortare fram, kan den hjelpe meg til å bli lat og sjukeleg overvektig. Når eg lagrar ting på telefonen, kan den hjelpe meg til å bli glømsk.

Internett, klipping og liming er fantastiske verkty. Men berre om ein har fokus på eiga læring og kunnskapsutvikling. Grunnen til at eg skriv denne teksten, er for å strukturere tankane mine, og eg brukar datamaskina fordi den hjelper meg å strukturere tankane mine betre enn om eg gjorde det på papir. Når det er noko eg lurer på, søkjer eg opp litteratur på Internett i staden for å bla i hyllene på biblioteket, fordi det går fortare. Teknologien gjer at eg vert meir effektiv, og lærer meir på kortare tid. MEN det er fordi eg har fokus på mi eiga læring.

Det å vere student på ei profesjonsutdanning, handlar som eg skreiv over om å lære å tenkje, snakke og skrive som profesjonen. Ein må tilegne seg omgrepa som høyrer til, og teoriane som ligg bak. Det gjer at denne delen av hjerna må utviklast. Når det er vanskeleg å skrive eller snakke om eit tema, skuldast det ofte enten at ein ikkje veit nok, eller at ein er for kritisk til eigne tankar.

Denne teksten er ikkje spesielt god. Men den ligg ute på Internett. Det gjer at eg må skrive den på ein annan måte enn om den var berre til meg. Eg må yte litt meir, noko som gjer at eg lærer meir. Også her vert teknologien viktig. Teknologien gjer deling lettare. Når ein deler tankane sine med andre gjer det to ting. Det eine er at ein gir dei som les eller høyrer på dei nye tankar, og det gir grunnlag for at ein kan få tilbakemeldingar og utvikle tankane sine.

Teknologien er altså fantastisk, om ein er medviten at målet er læring. Og ein kjempestor fare om målet er sjølve oppgåva. Løyser ein oppgåva ved hjelp av feil metode, endar ein fort opp som elevane på barneskulen, som har funne seg effektive strategiar for å løyse enkle oppgåver, medan dei vanskelege vert håplause.

Slik er det på profesjonsstudia. Det ein møter i løpet av studiet er dei enkle oppgåvene. Dei kan synast kompliserte og vanskelege, men dei er enkle, fordi dei ikkje handlar om ekte menneske. Høgskulen er berre eit treningsstudio – for hjernen. men om ein har trent godt, er det mykje lettare å lukkast i jobben.

Video som tilpassing

Vi krev at studentane skal nytte APA når dei skriv oppgåver. Dette vert monaleg enklare om ein nyttar referanseverktyet i Word. Men det å gi 130 studentar opplæring i bruk av referanser i Word er krevande.

Ei sentral utfordring i all undervisning er tilpassing. Når det er stort spenn i gruppa, er tilpassing krevjande, men konsekvensen av dårleg tilpassing er ikkje alltid like godt synleg. Når ein skal undervise ei gruppe i verktybruk, vert det ofte slik at dei raskaste vert sitjande og vente, medan dei seinaste ikkje klarer å henge med. Nokre kan mykje frå før, er trygge og lærer fort. Andre kan lite frå før, er utrygge og treng meir tid på å lære.

Når det er tale om verktybruk, er den enklaste forma for tilpassing, tilpassing av tid. Det er ei krevjande øving – med mindre ein flyttar dei generelle forklaringane over på video, og nyttar tida ein har saman med dei lærande til å svare på spørsmåla deira.

Eg har difor spelt inn ein kort introduksjon til refranser i Word som eg legg i e-læringsverktyet vårt. Undervisningsøkta vert då ikkje at studentane skal gjere som eg seier og viser. I staden sit studentane med videoforklaringa på skjermen sin, og gjer det same – i ulikt tempo. Då har eg frigjort mykje tid, slik at eg kan bruke tida på å hjelpe dei som har noko å spørje om.

Videoen er her:

Studentane sine tilbakemeldingar på bruk av surveyverkty i undervisninga

Eg har skrive om at eg har nytta Twitter og Surveyverkty i undervisninga for å legge til rette for studentaktiv læring. Etter at eg hadde gjennomført eit undervisningsopplegg om organisasjon og leiing i offentleg sektor (2t + 2 t +3t) der eg i stort monn hadde nytta surveyverkty for studentaktiv læring, køyrde eg ut ein survey til studentane.

Eg sende den til e-postadressene til studentane, 102 studentar, og fekk 42 svar.

Studentane var overveldande positive, og over 90% av studentane rapporterte at dei vart 1) meir motiverte, 2) meir aktive, 3) trivdes betre og 4) lærte meir gjennom denne undervisningsforma enn elles. Dette var for meg overbevisande!

I form av eit fritekstfelt, ba eg studentane skrive kvifor dei var fornøgde. Svara handla i grove trekk om at variasjon i undervisninga er ein bra ting og at anonym skriftleggjering ga god læring. Nokre døme:

Jeg er fornøyd med undervisningen fordi den er variert og studentene får være deltakende.Vi får litt teori og får satt det i tankeprosses med en gang gjennom spørreskjema og felles gjennomgang.
Det å bruke spørreskjema gjorde at fleire blei deltakande, og at ein faktisk må følge med i timen. Det gjore det lettare og kjekkare å følge med.
Dette skaper en aktiv læringsprosess som skapte et godt engasjement i undervisningen.
Det som gjer meg fornøgd er ditt engasjement for temaet og din iver for formidling av temaet. Du trekk inn uvante og interessante læringsformer som klassa aldri har vore borti og som trekk mykje av oppmerksomheita mot temaet. Fortsett med det!
Kreativ undervisning som gjer det litt fengande for oss som ikkje er så glad i organisasjonsteori.
Lærte mye ved å se hva andre mener om samme tema/spm. Få litt inspirasjon.

Når eg spurde meir spesifikt om kva som var bra med å bruke spørjeskjema, fekk eg ein del overlappande svar, men også nokre svar som var meir utfyllande på kva som var bra. Det var tydeleg at studentane sette mest pris på, var knytt til at dei fekk svare anonymt, fleire fekk delta, og svara vart brukte i den vidare undervisninga i emnet. Nokre døme:

Man trenger ikke rekke opp hånden for å svare, noe som få liker å gjøre når vi er så mange i klassen.
Man får se resultatet av mine egne tanker vs andres tanker.
Her får vi på en måte bruke teorien i praksis. Jeg liker også at vi går gjennom spørreskjemaene sammen etterpå – da får jeg sett hvor jeg har svart riktig og feil, og lærer _myyyye_ mer av det.
I tillegg får jeg en god mestringsfølelse når du leser høyt noen av svarene, og det er noen av mine svar somblir sagt høyt. Da blir jeg stolt, haha.
Reflekterende læring ved å bruke egne erfaringer og tanker.

Når eg spurte kva som var dumt med å bruke spørjeskjema kom der også nokre svar. Mange færre enn dei som var positive, og mange av dei skreiv «ingenting». Flesteparten av dei som då stod att handla om at eg hadde laga eit skjema som var for stort (eg hadde sett av 40 minutt til det). Mange av dei andre var opptekne av at det vart dødtid for dei som var raskast til å svare. Den som kom med den mest interessante kommentaren var denne:

Er ikkje kvar dag vi er like pratesalige, men når klassa først har blitt aktivisert på måten du no har gjort, trur eg at folk hadde deltatt enda meir aktivt med open diskusjon og spørsmål muntleg. Ein større kombinasjon mellom desse hadde vore ypperleg!

Dette skal eg ta med meg!

Helsetenestekonferanse Trondheim, mars 2017

Konferanseprogram

Utfordringar når ein skal yte gode og rette tenester

Roar Stokken¹, Knut Hunnes²

Førsteamanuensis, Høgskulen i Volda, Institutt for sosialfag
Førstelektor, Høgskulen i Volda, Institutt for sosialfag

Helse- og sosialtenestene opplever eit auka krav til spesialisering, profesjonalisering og koordinering. Dette fører lett til både større skilnader og meir avstand mellom dei som må samarbeide for å yte tenester. På jakt etter utfordringar i tverrprofesjonelt samarbeid, har vi fått nokre historier.

Ei historie kan forteljast slik: Rusteamet hadde vore heime hjå ein brukar. Der hadde dei funne rekningar som burde vore betalte. Dei bad brukaren om å ta med seg rekningane og kome på kontoret deira dagen etter. Då kunne rusteamet hjelpe til, slik at dei vart betalt. Dagen etter stod sjukepleiaren frå heimebasert omsorg i kontordøra til rusteamet. Ho hadde tatt med rekningane; ho skulle jo same vegen og ville berre hjelpe til…

Ingen av historiene gir grunn til å tru at dei involverte har dårlege intensjonar. Dei har berre ulike prioriteringar og ulike måtar å hjelpe på. Dermed, trass i gode intensjonar, påverkar nokre involverte sine handlingar og strategiar, andre involverte sine handlingar og strategiar på ein negativ måte. Det oppstår med andre ord ein slags konflikt om behandlingsstrategi.

Strategikonfliktar er ikkje uvanleg i tverrprofesjonelt samarbeid, og løysinga er gjerne meir samarbeid og mindre tid til brukarkontakt. Dette prosjektet studerer grunnlaget for behandlingsstrategikonfliktar og korleis dei vert handtert. Vi fokuserer difor på korleis sosial- og helsearbeidarar handterer behandlingsutfordringar som er skapt av andre sosial- og/eller helsearbeidarar. Målet er å bidra til meir effektive samarbeidsmåtar og dermed meir effektive tenester.

Survey-verkty i undervisninga

Det å legge til rette for at studentane reflekterer under undervisningsøkta er viktig for meg. Eg har skrive om grunnen til dette, og eg har skrive om korleis eg har nytta Twitter i undervisninga. Twitter har fungert greitt, men eg er ikkje heilt nøgd. Eg veit eigentleg ikkje kvifor, men det gir meg (heldigvis) ein grunn for å leite etter andre måtar å legge til rette for at mange får reflektert og mange vert høyrde.

Høgskulen i Volda har kjøpt tilgang til surveyXact. Eg har nytta dette verktyet, og det er i prinsippet likt alle andre digitale surveyverkty. Ein lagar eit spørjeskjema, distribuerer det, og får ut rapportar. For meg er det viktig at det skal vere enkelt for studentane å ta del. Terskelen skal i prinsippet ikkje vere der. Difor gir eg studentane ei lenke og ei QR-kode dei kan nytte. QR-koden kan lesast på mobilen, t.d. i Snapchat, og lenka kan skrivast inn på både berbare og på telefonen.

Når surveyXact lagar lenker, vert dei ganske lange. Dømet under får til dømes lenka: https://svar.hivolda.no/LinkCollector?key=E1VU359Z3N9P. For å få den kortare, nyttar eg ein URLforkortar. Her har eg nytta http://goo.gl.

I undervisningsøkta ber eg studentane diskutere eit spørsmål i grupper på to til fire, for deretter å sende inn svaret. Medan studentane jobbar, tek eg fram undersøkinga og ser kva dei skriv. Når eit passeleg tal studentar har skrive noko meiningsfullt, byttar eg frå PowerPoint til rapporten eg har laga på førehand. Eg går då gjennom svara og peikar på dei elementa eg meiner er viktige for det vi skal jobbe vidare med. Eg nyttar den berbare maskina mi til å vise plansjane og den stasjonære i undervisningslokalet til å leite fram og klargjere det studentane skriv. Eg byttar mellom desse ved hjelp av kontrollpanelet på kateteret. Svara som studentane gav på dei fire oppgåvenem, lasta eg opp i læringsplattformen saman med plansjane mine.

Tekstsvar

Eg likar å legge inn ein refleksjon tidleg i undervisningsøkta. I dette tilfellet var temaet «Offentlege organisasjonar». Etter å ha gått gjennom den vanlege introduksjonen av tema og mål for dagen, slo eg fast at: «Ingen har sett ein organisasjon». Etter det gjekk vi rett på første refleksjonsøkt. Eg introduserer økta ved hjelp av følgjande plansje:

Både QR-koden og URLen fører til eit skjema som ser slik ut:

Sjemaet fungerer både på mobil og berbar. Studentane fyller inn kva dei meiner ein organisasjon er, og sender svaret. På dette spørsmålet fekk eg heile 53 svar frå omlag 100 studentar. Dei fleste svara var knytt til at menneske jobba saman mot mål. Her er eit lite utval av svara, der mange som var knytt til samarbeid mot mål er fjerna:

Mennesker som jobber sammen mot et bestemt mål
Organisme
En tjenesteyter
Det er en organisert virksomhet. Består av mennesker og et mål
En gruppe mennesker som jobber sammen om et felles mål
Er to eller flere mennesker som arbeider sammen for å utføre oppgaver der en skal oppnå et mer eller mindre klart definert mål. Altså, det er et bevisst, stabilt og målretter samarbeid mellom mennesker
Gruppe personer med satt struktur og regelverk som har et gitt formål.
En organisasjon er en gruppe mennesker som jobber mot et felles mål. Det skal være årsmøter, vedtekter,
retningslinjer, et eller flere styrer (et nasjonalt, og eventuelt noen lokale styrer), og en skal være registrer i
Brønnøysundregisteret (?).
Fleire mennesker som arbeider sammen og utfører en oppgave
Når en gruppe mennesker er sammen om et eller flere mål eller har like rammer

Eg viste svara som ein Word-rapport. På den måten kunne eg justere skriftstorleiken til noko som var lett lesbart for studentane.

Dei neste tre plansjane mine gjekk på kjenneteikn på organisasjonar ut frå pensumlitteraturen. Når eg gjekk gjennom dei, kunne eg vise til at svara deira hadde lite fokus på identitet og hierarki, men i stor grad på rasjonalitet.

Svare gjennom val av alternativ

Eit alternativ til det å hente inn tekst, er å køyre «meiningsmålingar» knytt til faste svar. I pensum er der ein forskingsrapport knytt til leiarar i offentleg og privat sektor. Eg laga eit spørjeskjema i surveyXact som såg slik ut:

Der var tilsvarande spørsmål for rektorar og bedriftsleiarar. I tillegg var der spørsmål om beslutningsstil og motivasjonsprofil. Resultata var slik:

«Fasiten» ut frå forskingsrapporten er at dei offentlege leiarane er mest forandringsorientert og bedriftsleiarane er i hovudsak personalorienterte.

Skillet mellom det studentane trur og det forskinga viser, gjer at eg kan justere fokuset mot der eg ser at det er grunn til å forklare og justere oppfatningane deia.

I sum

Eg fekk fleire svar gjennom bruk av surveyXact enn eg fekk gjennom Twitter. Det er tale om ei anna gruppe enn den gruppa der eg brukte Twitter. Det kan vere grunnen, men eg opplevde at bruken av surveyXact hadde ein lågare brukarterskel. Vidare er studentane anonyme i surveyXact, noko som gjer at det vert mindre farleg å skrive noko som er feil. Det eg ikkje fekk med surveyXact, var at studentane såg svara som dei andre gav etter kvart. Det har både positive og negative sider, men eg trur kanskje det er ei vinning for deira refleksjon sin del. Ein annan fordel med surveyXact i høve til Twitter, er at ein ikkje går inn i ein kommunikativ sjanger som ikkje oppfordrar til refleksjon. surveyXact gir også høve til å setje saman fleire spørsmål, slik at ein kan få ei lenger refleksjonsøkt.

I sum vil eg mest truleg ha surveyXact som førsteval neste gong eg treng eit verkty for studentaktivitet.

Gruppearbeid

Eg har ikkje noko enkelt forhold til gruppearbeid. Korkje som deltakar eller tilretteleggar. Korkje ut frå erfaring eller ut frå teori. Trass i dette gjer eg meg ofte nytte av gruppearbeid, både når eg skal få jobbar gjort og når eg skal legge til rette for læring.

I mi verd er det fire svært gode grunnar til å nytte gruppearbeid:

Kvaliteten vert betre
Arbeidet går fortare
Ein lærer meir
Det er kjekkare

Av og til vert det slik at alle fire vert innfridd. Av og til vert ingen innfridde. Grunnane til dette er mange, men det er nokre viktige brikker som må på plass om ein i det heile skal få til noko bra. Ein må stole på kvarandre, ein må tru at ein får noko att, men viktigast av alt er at ein har eit felles mål og avklara forventningar til kvarandre.

Som oftast deltek ein i gruppearbeid med ulike føresetnader. Ein har ulike kunnskapar på ulike område, og ein har ulike mengd tid, motivasjon og engasjement.

Når ein tek i bruk gruppearbeid for å løyse ei arbeidsoppgåve, er det ofte ganske enkelt. Dei som er med i gruppa er der på grunn av kompetanse og arbeidsoppgåver, og så forhandlar ein fram kor mykje tid den einskilde skal bruke ut frå kor mykje tid og engasjement den einskilde har. Det er mykje verre i undervisningssamanheng. For kva er målet med gruppearbeid når ein er student?

Som student skal ein lære ein del ting for å kvalifisere seg til eit yrke, men ein skal også løyse oppgåver som er knytt til studiet. Det gjer at den som er aktiv lærer mest, men også at den som yter minimalt får godkjent ei arbeidsoppgåve.

Når gruppene er sjølvvalde, er dette ofte eit lite problem. Det er verre når gruppene vert styrt av andre. I grupper som er sett saman meir eller mindre tilfeldig og ut frå ei namneliste, vert det stor spreiing innanfor dei fleste område. Dette krev mykje av dei det gjeld. Spesielt når gruppene skal vare ei stund.

Korkje i studiesituasjonen eller i arbeidslivet er det slik at alle kan ta del i alt. Problemet er berre det at i arbeidslivet så er det slik at den tida som ikkje vert brukt på gruppearbeidet, den vert brukt på anna som tener fellesskapet. Slik er det ikkje i studiesituasjonen. Då er det lett å tenkje at ting vert urettferdig. Og ofte er det sant.

Når eg jobba som grunnskulelærar brukte eg mykje tid på å setje saman grupper som eg trudde ville fungere – av og til fekk eg det til. Andre gongar fekk eg det ikkje til. Men det at eg endra grupper 10 gongar i året gjorde ting enklare, for dårlege relasjonar fekk snart ein pause.

For å unngå dei verste problema, er det nyttig å avklare ting både i forkant og undervegs, både for dei andre i gruppa og for seg sjølv. Dette gjeld både mål for arbeidet og kva ein ønskjer å få ut av samarbeidet. I den prosessen er det spesielt viktig å avklare kva arbeidsform ein ser føre seg.

På den eine sida ligg det fullintegrerte teamet, der alle er med på alt og alle kan gjere alle sine arbeidsoppgåver. På den andre sida ligg den fulle arbeidsdelinga der ein berre møtest for å fordele arbeidoppgåver og syte for at ting passar saman i eit ferdig produkt. Mellom desse ligg det eit hav av ulike modellar. Det kan til dømes vere at ein deler ei gruppe i to, der ein har to uavhengige prosjekt som vert løyst av to fullintegrerte team. Kvar gruppe og kvar arbeidsoppgåve krev ei slik avklaring.

Det er likevel slik at det er lett for at ein opplever gruppearbeid som urettferdig. Eg har slutta å irritere meg over at nokon ikkje gjer den jobben eg meiner at dei skal gjere. Eg tenkjer at dei har noko anna å gjere som er viktigare for dei. Men eg gir dei heller ikkje kredit for å gjere noko dei ikkje har gjort.

Meistringsspiralen

Eg hadde køyrt heile natta, og skulle besøke ein ven av meg. Det passa liksom ikkje
å kome dit fullstendig utsliten, når ho venta seg ein laurdagskveld med prat og
selskap. Eg fann meg ein parkeringsplass bak ein bensinstasjon og la meg til å sove
i bak i bilen. Då eg vakna nokre timar seinare var bommen stengd. Eg kom meg ikkje ut.

Bommen var låst, eg var seint ute, og bensinstasjonen var tom for folk. Ikkje ei sjel i sikte.
Eg gjekk i ring, kjende at eg vart meir og meir stressa og fortvilt, og sa til meg sjølv: #$&!
Kva skal eg gjere??? &$€%*!!!

Då adrenlinen byrja å prikke i hendene tenkte eg plutseleg: Roar, du er god på å finne
løysingar. Ta deg saman. Og eg tok meg saman.

Eg gjekk ut over rammene for situasjonen, kika utanfor parkeringsplassen og oppdaga ein
veg 100 meter lenger borte. Den låg på andre sida av eit jorde. Jordet kunne eg køyre over,
i alle fall om eg køyrde i ein U. Problemet var berre at betongkanten mellom parkerings-
plassen og jordet var for høg til bilen min. Eg kika meg rundt, og inntil ein vegg fann eg
nokre plankar og eit par lecablokker. Eg fann eit passande område, la på plass plankane
og lecaen, og køyrde over jordet og ut på riksveg 44.

Om eg ikkje hadde sett på meg sjølv som ein som er kreativ og god til å løyse problem, hadde resultatet blitt eit anna – og om eg ikkje hadde klart å løyse problemet hadde ikkje historia følgt meg som ei historie om meistring.

Albert Bandura Bandura (1977) forklarar at korleis ein meistrar ein situasjon er avhengig av kva forventingar ein har til eiga meistring. Dette kallar han self-efficacy, og er eit resultat av efficacy expectations (meistringsforventingar), og trua på at handlingar vil medføre resultatet ein ønskjer (utfallsforventningar).

Kva ein ventar av eiga meistring er tett kopla til eigne erfaringar. Om ein tidlegare har opplevd å meistre vanskelege situasjonar, er det lettare å meistre nye. OG om ein tidlegare har mislukkast, er det lettare å gi opp.

Gjenteken suksess aukar eiga meistringsforventning. Når forventinga til eiga meistring aukar, får ein mindre fokus på det som ikkje verkar, og større fokus på det som kan føre til ei god løysing.

Når ein skal legge til rette for meistringsopplevingar i sosialt arbeid, kjem pedagogikken til hjelp.

Jerome Bruner (1997) nyttar omgrepet stillasbygging for å illustrere det som går føre seg. Denne teorien er basert på Vyotsky (1978).

Vygotsky skil mellom det ein kan klare på eige hand og det ein den kan klare med hjelp og støtte frå andre. Dette kantar han den nære utviklingssona. Innanfor denne sona er det, med basis i Bruner, at den som legg til rette for læring skal byggje stillaset. Dette må vere nært nok, høgt nok og ikkje stå i vegen for det som skal byggjast i læringsprosessen.

Når ein skal legge til rette for læring, er det spesielt viktig at ein hjelper den som skal lære til å setje seg realistiske mål, og at den som hjelper til ikkje er så involvert at den som skal lære å meistre tilskriv meistringa hjelp frå sosialarbeidaren.

——-

Bandura, A. (1977) Social Learning Theory. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall.

Bruner, Jerome (1997), Utdanningskultur og læring, Oslo: Ad notam Gyldendal

Vygotsky, L.S. (1978). Mind in Society. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Kasusarbeid

I andre semester av sosialarbeidarutdanningane, er innhaldet delt i bolkar. På slutten av kvar bolk er det lagt inn eit opplegg som skal hjelpe studentane å kople saman kunnskapen frå bolken.

På slutten av den bolken som omhandlar oppvekst og familie, har vi lagt inn eit opplegg der studentane arbeider med tenkte barnevernssaker.

Opplegget startar med ein felles time. Deretter har studentane (nesten) to dagar til å arbeide med kasusa i læringsgrupper på 5-7 studentar. Siste dagen startar med at dei samlast i forelesingssalen. Der får dei vite korleis dei fire kasusa dei har jobba med heng saman. Etter dette samlast dei i seminargrupper beståande av 3-4 læringsgrupper for å diskutere korleis dei nye opplysningane påverkar saka deira.

Første del

Kyrre Grimstad som er teamleiar i barnevernstenesta for Volda, Ørsta, Ulstein og Hareid starta økta med å gi ei lita orientering om korleis dei jobbar, kva saker dei har og kva rammevilkår dei har.

Deretter fekk studentane vite kva dei skulle lage og korleis dei skulle jobbe. Hovudsaka var at dei skulle lage bekymringsmeldinga dei fekk, eit dokument for kvar person dei snakka med, og til slutt ein tiltaksplan.

Etter dette gjekk dei i læringsgruppene og jobba. Eg gjekk rundt og svarte på spørsmål. Kvar gruppe fekk tildelt eit kasus, slik at det vart tre eller fire ulike kasus per seminargruppe. Dette var viktig for at opplegget siste dagen skulle verke.

Kasusa er:

Kasus 1: Jente 8 år. Bekymringsmelding frå skule grunna høgt fråvere. Far klarer ikkje å få barnet på skule. Mor kan ikkje forstå problemstillinga. Det er aldri eit problem når barnet er hos mor (har 20% samvær). Ho har få vener, held seg mykje for seg sjølv, dårleg orden i skulearbeidet.

Kasus 2: Gut 14 år. Bekymringsmelding frå skule fordi han som slo ned ein annan elev. Kjem lett i konflikt, klarer ikkje å vere i klassen, har vanskeleg for å tilpasse seg skulesituasjonen. Passast ekstra på i friminutt ol. Foreldra seier at det ikkje er eit problem heime. Han sit på rommet sitt og er snill som eit lam.

Kasus 3: Gut 12 år. Mor er bekymra for barnet når han er hos far. I følgje mor drikk far ein del, og er ein «forbanna idiot». Barnet seier til mor at far er mykje sint og sur og ropar ein del.

Kasus 4: Helsestasjon rapporterer om jente (15 år) med framandkulturell bakgrunn som er i konflikt med heimen. Jenta vil flytte heimanfrå. Ho er lei av at foreldra mistenkjer henne for alt mogeleg. Ho klarer seg godt på skule.

Andre del

Først samlast alle studentane, og eg køyrde ei evaluering av gruppearbeidet ved hjelp av Kahoot. Resultatet av dette kjem lenger nede.

Etter evalueringa, fekk studentane vire korleis dei skulle arbeide utetter dagen, og korleis kasusa hang saman. Dei hang saman slik:

Mor til kasus 1 har eit forhold til far til kasus 3
Kasus 2 har plaga kasus 1.
Det går rykte om at kasus 4 har opplevd seksuelle overgrep frå kasus 2
Det seiast at Kasus 4 og kasus 3 er kjærastar

Deretter gjekk studentane i seminargrupper. Først ga alle ei orientering om saka og tiltaksplanen, og fekk kommentarar på den frå dei andre. Deretter vurderte dei kva nye undersøkingar som må gjerast og endra tiltaksplanane på grunnlag av diskusjonen dei har hatt. Desse endringane orienterte dei kvarandre om.

Avhengig av historiene studentane har skapt og tiltaksplanen dei har laga, kan dette vere enkelt eller mykje arbeid å få justert slik at tiltak vert til barn og familie sitt beste. Rolla til rettleiarane var å hjelpe gruppene framover.

Evaluering

På starten av dag 3 køyde vi evalueringa. Dei hadde altså ikkje gjennomført andre del av opplegget. Det var 84 svar. Under gjennomføringa fanga eg opp at det var nokre av svara som kom frå meir enn ein student.

Evalueringa hadde sju spørsmål. Spørsmåla og svarprosentane er i tabellane under.

I seg sjølv er resultata bra, og i seg sjølv grunn nok til å gjenta opplegget, eller køyre tilsvarande opplegg ein annan gong.

Når ein ser på korrelasjonane mellom svara får ein nokre interessante funn. Det som overraska meg, var at der ikkje er signifikante samanhengar mellom samarbeidet i gruppa og kor godt resultatet vart. Det er heller ingen signifikant samanheng mellom kor lenge dei jobba med oppgåva og andre faktorar enn kor godt resultatet vart. Einaste forklaringa eg kan tenkje meg her, er at resultatet kan bli bra, sjølv om det berre er ein eller to som jobbar. Det tyder at eg i røynda manglar ein faktor: Kor stort var ditt bidrag.

Det som er meir naturleg, er samanhengen mellom læring og at det var kjekt, og samanhengen mellom læring og bra resultat.