HVO – Rektorbloggen HVO

Rektors opningstale studiestart august 2024

Kjære studentar, nye som gamle, kjære gjestar og kjære kollegaer,

Velkomen til eit nytt studieår ved Høgskulen i Volda! Det er ei stor glede å sjå så mange engasjerte og forventningsfulle ansikt her i dag. Vi står saman ved starten av eit nytt kapittel. Men før det kapitlet begynner må vi reflektere litt over kven er Høgskulen i Volda?

Høgskulen i Volda er meir enn berre ein høgskule. Det er ein stad der vi alle, både tilsette og studentar, arbeider saman for å nå visjonen vår: Kompetanse for eit betre samfunn. Lat meg fortelje dykk om fem av våre dyktige tilsette som kvar dag legg si sjel i å gje dykk den beste moglegheita for læring og utvikling.

Elisabeth, høgskulelektor på idrett og kroppsøving. Elisabeth ser verkeleg kvar og ein av studentane, og er tett på og hjelper kvar student til å lære og utvikle seg med utgangspunkt i der kvar student er. Ho forskar på praksisfeltet og ser kvar og ein av studentane sine og er genuint oppteken av at de skal lære og utvikle dykk. Elisabeth er alltid tett på studentane for å gje støtte i studiekvardagen. Elisabeth er eit strålande døme på korleis våre tilsette er tett på.

Inger Marie, professor på historie, forskar mellom anna på historia til midtausten og nyttar denne forskinga aktivt i undervisinga si. Ho viser korleis vi kan lære av historia for å forstå verda vi lever i i dag, og ho inspirerer og utfordrar studentane til å tenkje kritisk og analytisk. Inger Marie representerer korleis vi utforskar og utfordrar.

Arne Kåre, dosent på matematikk. Arne Kåre brenn for å skape den beste lærarutdanninga de kan få. I undervisinga si arbeider han utrettelig for å sikre at de får den kunnskapen og dei ferdigheitene de treng for å verte dyktige lærarar. Han stiller spørsmål og utfordrar studentane til å tenke sjølv. Arne Kåre er eit symbol på korleis vi er i dialog og skapar saman.

Steinar, førstelektor på mediefag. Steinar har eit levande engasjement for å gje studentane ein god praksisopplevelse. For å gjere dette utviklar og forskar han på praksisfeltet, slik at de får ei solid og relevant utdanning som gjer dykk godt førebudde på arbeidslivet. Steinar er eit symbol på korleis Høgskulen er nysjgerrig.

Iulia, rådgjevar i studieadministrasjonen. Iulia er eit fyrverkeri av energi og engasjement. Ho skapar gode internasjonaliseringsmoglegheiter for studentane og ho ser til at de får moglegheita til å utvide horisontane dykkar gjennom internasjonale erfaringar. Iulia er eit levande døme på korleis vi er opne og inkluderande.

Men korleis veit eg dette, jo eg snakkar med mange av mine kollegaer. Og det er viktig at du som student gjer. Snakk med dine medstudentar, snakk med dine faglærarar, snakk med dei i studentsørvis, snakk med studentpresten og studenthumanisten. På den måten tek du vare på både deg sjølv, og du arbeidar også aktivt med å få deg ei trygg og best mogleg utdanning.

Desse fem tilsette er eit symbol på Høgskulen i Volda. Og alle våre tilsette arbeidar for å gje dykk den beste utdanninga basert på den nyaste forskinga. Saman utgjer vi Høgskulen i Volda, og vi består av mange tilsette som dagleg legg si sjel i å skape ein god studiekvardag for kvar og ein av dykk og skape dei beste og tryggaste rammene for at de skal utvikle dykk. Resten må de faktisk gjere sjølv.

[Tilbake til video på storskjerm, om mogleg vise studentar frå forsamlinga]

For Høgskulen i Volda er ikkje berre oss tilsette. Høgskulen er mest av alt alle dykk studentar. Det er nettopp for dykk vi er her, og saman skal vi nå visjonen vår: Kompetanse for eit betre samfunn. Vi skal forske, vi skal utdanne, vi skal utvikle, og vi skal formidle.

Og alt dette befinn seg midt i Studiebygda Volda. Midt mellom fjord og fjell finn de eit unikt studiemiljø med eit rikt sosialt liv og gode moglegheiter for friluftsliv. Volda er kjent for sine aktive studentar og eit nært og kjært studiemiljø. Her vil de finne nokre av dei billigaste studentbustadene i Noreg, og de vil alltid vere nær faglærarane dykkar.

Eg oppmodar dykk alle til å gripe dei moglegheitene som ligg framfor dykk. Engasjer dykk i studia, delta aktivt i undervisninga, og ta del i det rike faglege og sosiale miljøet vi har her ved Høgskulen i Volda. Saman kan vi skape noko stort, og saman kan vi bidra til å gjere verda litt betre.

Lukke til med det nye studieåret!

Dear students, new and returning, dear guests, and dear colleagues,

Welcome to a new academic year at Høgskulen I Volda. It is a great pleasure to see so many engaged and expectant faces here today. We stand together at the beginning of a new chapter. But before this chapter begins, we must reflect a little on who Volda University College is.

Volda University College is more than just a university college. It is a place where we all, both staff and students, work together to achieve our vision: Competence for a better society. Let me tell you about five of our dedicated staff members who put their heart and soul into giving you the best opportunities for learning and development every day.

Elisabeth, a lecturer in sports. Elisabeth truly sees each and every one of her students and is close to them, helping each student to learn and develop based on where they are. She is genuinely concerned that you should learn and develop. Elisabeth is always close to the students to provide support in their daily studies. Elisabeth is a shining example of how our staff are close to the students.

Inger Marie, a professor of history, researches the history of the Middle East and actively uses this research in her teaching. She shows how we can learn from history to understand the world we live in today, and she inspires and challenges students to think critically and analytically. Inger Marie represents how we explore and challenge.

Arne Kåre, a docent in mathematics. Arne Kåre is passionate about creating the best teacher education you can get. In his teaching, he works tirelessly to ensure that you gain the knowledge and skills you need to become competent teachers. He asks questions and challenges students to think for themselves. Arne Kåre is a symbol of how we engage in dialogue and create together.

Steinar, a senior lecturer in media studies. Steinar has a lively commitment to giving students a good practical experience. To do this, he develops and researches the field of practice so that you receive a solid and relevant education that prepares you well for working life. Steinar is a symbol of how Volda University College is curious.

Iulia, an advisor in the study administration. Iulia is a firework of energy and commitment. She creates good internationalization opportunities for students and ensures that you have the opportunity to broaden your horizons through international experiences. Iulia is a living example of how we are open and inclusive.

But how do I know this? Well, I talk to many of my colleagues. And it is important that you, as a student, do the same. Talk to your fellow students, talk to your lecturers, talk to those in student services, talk to the student chaplain and the student humanist. In this way, you take care of yourself, and you also actively work to get a safe and best possible education.

These five staff members are a symbol of Volda University College. And all our staff work to give you the best education based on the latest research. Together, we make up Volda University College, and we consist of many staff members who daily put their heart and soul into creating a good study environment for each and every one of you and creating the best and safest framework for you to develop. The rest, you actually have to do yourself.

For Volda University College is not just us staff. The university college is most of all all of you students. It is precisely for you that we are here, and together we will achieve our vision: Competence for a better society. We will research, we will educate, we will develop, and we will communicate.

And all this is located in the Study Village of Volda. In the middle of fjords and mountains, you will find a unique study environment with a rich social life and good opportunities for outdoor activities. Volda is known for its active students and a close and cherished study environment. Here you will find some of the cheapest student housing in Norway, and you will always be close to your lecturers.

I encourage you all to seize the opportunities that lie ahead of you. Engage in your studies, participate actively in the teaching, and take part in the rich academic and social environment we have here at Volda University College. Together we can create something great, and together we can help make the world a little better. Good luck with the new academic year!

Rektors orientering til styret 7. mai 2024

Norsk innovasjonssenter og Aasenkvartalet

Det er høg aktivitet med tanke på å realisere Norsk Innovasjonssenter og byggjesteg ein i Aasenkvartalet, som er planlagt rett bak Hans Strøm-huset der Ivar Aasen-huset no står. Høgskulen er i dialog med både Volda utvikling AS, Volda kommune, Statsbygg og Sisa Invest AS om progresjonen her. For høgskulen sin del er det Norsk innovasjonssenter som HVO har lagt inn i strategiplanen at vi skal bidra med å realisere, og ikkje minst arbeid med korleis vi skal fylle innovasjonssenteret med ekstern aktivitet som gjev inntekter til høgskulen. Vidare er det også snakk om erstatning for om lag 60 kontor som vil forsvinne i eit eventuelt byggetrinn 2 eller 3 i Aasenkvartalet. Utbygginga her vil verte kostbar for høgskulen, og vi må vurdere nøye behovet vi har opp mot kor mykje det vil koste oss. Her vil styret få ei sak på bordet før endeleg avgjerd.

Vernepleie- og sjukepleieutdanning

Rektor og Randi Bergem har vore i møte med statssekretær Ivar Prestbakmo i kunnskapsdepartementet og seinare også stortingspolitikar Marit Knutsdottir Strand der vi har framsnakka HVO sin søknad om studieplassar vernepleie- og sjukepleiarutdanning i statsbudsjettet 2025. Tilbakemeldingane frå møta er at dei er svært positive til prosjektet, og at dei forstår kvifor vi søker om ekstra studieplassar til dette, men at dei sjølvsagt ikkje kan love noko per no gitt at det vert ein del av ein større budsjettprosess. Vi planlegg å arbeide vidare med anna politisk påverknad i tida frammover.

Søkartal

Ein framtidig student kan enten søke studieplass på Høgskulen i Volda via Samordna opptak, eller via Lokalt opptak. Vi lokalt opptak kan ein søke studieplass på ei rekke vidareutdanningar, mastergrader og praktisk pedagogisk utdanning. I samordna opptak kan studentar søke på bachelorgrader, grunnskulelærarutdanningane og årsstudium, og i slutten av april vart desse tala offentleggjort. Når det gjeld samordna opptak var det nasjonalt ein oppgang på 4,7 % i tal søkarar, medan på Høgskulen i Volda var det ein nedgang på 17,8 %. Og det er lenge sidan høgskulen har hatt så låge søkartal på samordna opptak. Med nokre unntak, så er det ein nedgang på veldig mange av bachelorane våre. Vidare fortset nedgangen i søkartal på barnehagelærarutdanninga og grunnskulelærarutdanningane både nasjonalt og lokalt, men diverre er nedgangen større i Volda enn nasjonalt. Når det gjeld praktisk pedagogisk utdanning så er her ein gledeleg markant oppgang i tal søkarar. Vidare har vi per no fleire søkarar i lokalopptaket enn vi hadde på same tid i fjor, og på fleire av masterane er det ein gledeleg auke.

Nedgangen i tal søkarar på samordna opptak er svært bekymringsfull, og svært mange av studia her vil verte lagt ut på restetorget når det opnar i sommar. Vidare arbeidar høgskulen aktivt med å sikre at søkarar som har søkt på ein studieplass på HVO skal verte trygg på studievalet sitt med å framstille Volda som ein god plass å studere. Styret vil som vanleg få ein rapport på opptaket tidleg på hausten.

Publiseringspoeng ved HVO

Den 12. april var det frist for rapportering av publiseringspoeng, og Høgskulen i Volda produserte i 2023 141,9 publiseringspoeng, noko som er ei auke på vel 30 poeng. Denne auka er svært gledeleg og viktig for høgskulen.

År	Vitskapleg poengproduksjon ved HVO
2023	141,09
2022	111,00
2021	110,06
2020	188,95
2019	108,39
2018	97,19
2017	108,8
2016	100,2
2015	111,5
2014	98,8
2013	68,4

Rektors orientering til styret 7. mars 2024

Doktorgrad i utdanning, språk og kultur

Det er ei glede å melde til styret at doktorgrada i utdannings, språk og kultur no er akkreditert. NOKUT kommisjonen leverte ein svært positiv rapport, der planane og fagmiljøet fekk mykje skryt. Vi er no sjølvakkrediterande på til og med masternivå innan fagområda som som doktorgrada femner om. Høgskulen har søkt Kunnskapsdepartementet om tillatelse til å starte opp utdanninga. Styret vil så snart som råd få ei ny sak om doktorgrada på bodret, det ein ser nærmare på dei vidare planane, inkludert plan for oppstart, eit blikk på økonomien og kva fordelar det er med å få i gang ei slik doktorgrad på Høgskulen.

Kakefest for ny doktorgrad. Foto: HVO / Steinarr Sommerset

Fokus på dagleg drift

Som de veit så er direktør Emblem sjukemeldt, og vi har fått inn ein fungerande direktør til å ta unna dei løpande oppgåvene. Mi oppleving er at dette fungerer godt samla sett, og at den daglege drifta på høgskulen er sikra på ein god og trygg måte.

Studiebarometeret 2023

I februar kom tala frå studiebarometeret. Studiebarometeret er ei nasjonal studentundersøking som NOKUT gjennomfører kvar haust, og det er andre- og femte-årsstudentar som er respondentar. Dei overordna resultata ser det på figuren som de ser på skjermen no. Med eitt unntak er dette ei gruppering av fleire spørsmål i undersøkinga, og vert gjerne kalla for hovudområde. Samanlikna med nasjonale tal så ligg HVO under på 2 hovudområde, nemleg studentane sitt eige engasjement og korleis studentane opplever organiseringa av studieprogrammet. På to andre hovudområde, nemleg korleis studentane opplever tilbakemeldinga og rettleiinga og tilknytinga til arbeidslivet, ligg HVO over landssnittet. Og på tre områder, undervising, fagleg og sosialt miljø og vurderingsformer ligg vi likt med landssnittet. Når vi samanliknar med oss sjølv for året før, så ser vi at det er ein tilbakegang på fem hovudområde og vi ligg stabilt på to. Når vi ser på den nedste linja i diagrammet ser vi korleis studentane svarar på spørsmålet: «Eg er, alt i alt, nøgd med studieprogrammet eg går på?». Her ser vi at HVO har ein tilbakegang frå i fjor, og ligg på 3,8. Landssnittet ligg på 4,0. Dette er resultat HVO sjølvsagt samla sett ikkje er nøgd med. Resultata frå studiebarometeret vert arbeida med i kvalitetsarbeidet, og har mellom anna vore diskutert på dekanmøtet, i ulike avdelingsmøter og møter med studieprogramleiarane. Og resultata her vil vere med på å danne eit av fleire grunnlag inn i emne og studieprogramevaluringane som igjen dannar grunnlag for studiekvalitetsrapporten.

Sjølv om dei overordna resultata ikkje er noko å rope hurra for, så er det likevel mykje positivt å spore når vi går djupare inn i tala, som til dømes at særleg mediefaga gjer det særs godt i studiebarometeret, og det er det også andre utdanningar som til dømes barnehagelærarutdanningane og bachelor i design, kunst og handverk.

Verdien av vidareutdanning

I byrjinga av april kunne det bli storstreik. Rett før dei siste timane i meklinga varsla Fellesforbundet ei raskare og større opptrapping enn det som er vanleg før ein eventuell streik. Det var ikkje løn aleine som gjorde forhandlinga vanskeleg. Det som var mest krevjande, var kravet om kompetanseheving. Partane klarte ikkje løyse dette sjølve. Regjeringa måtte inn og love tiltak.

Kravet om kompetanseheving handlar ikkje om at ein er dårleg i faget sitt. Tvert imot. Det handlar om at ein er stolte av yrke, fag og jobb, og vil utvikle seg og arbeidsplassen sin vidare. Gjennom etter- og vidareutdanning får ein nye verktøy, erfaringar og refleksjonar knytt til eigen praksis.

Personleg har eg opplevd verdien av kompetanseheving frå fleire perspektiv. Eg har undervist matematikklærarar i grunnskulen. Det å sjå fleire lærarar saman reflektere over eigen praksis opp mot forsking, teori og konkrete døme, og få støtte dei i utviklinga av eiga lærargjerning, er noko av mest givande eg gjer. Som høgskule har vi gleda av å gi av vår kunnskap og samtidig lære av dyktige profesjonsutøvarar. Forskinga og utviklingsarbeidet vårt endrar praksis, inspirerer og gjer at fleire elevar meistrar matematikk.

Frå dei ulike fagmiljøa på Høgskulen i Volda (HVO), høyrer eg kollegaene mine fortelje om studiereiser, gjesteopphald, vidareutdanning, doktorgradskurs og seminar dei har delteke på. Både administrativt og vitskaplege tilsette har høve til å lære og utvikle seg, og deler ny erfaring og kunnskap med kvarandre. HVO er noko langt meir enn eit statleg forvaltningsorgan. Vi er eit fellesskap av nysgjerrige folk. Vi held oss oppdatert på fag og funksjonar og nyttar variasjonen av røynsler og kunnskap som bur i organisasjonen.

Når noko så positivt som kompetanseheving kan føre til streik, er det verdt å reflektere over kva som kan vere problematisk. Det handlar ofte om pengar. På HVO har vi stipend for forsking og utvikling, og fleire avdelingar og seksjonar bruker av budsjetta sine til å oppdatere éin eller fleire tilsette gjennom reisestøtte, litteraturkjøp, kursavgifter og anna.

Kompetanseheving krev tid og pengar, både for arbeidsgjevar og arbeidstakar. Det er ofte verdt det, men på kort sikt kan det vere vanskeleg å prioritere. Derfor har staten store ordningar for vidareutdanning av lærarar, og i lønsoppgjeret blei det lova ei form for ordning for industrisektoren. Mange arbeidstakar- og arbeidsgivarorganisasjonar har også eigne kompetansefond i tillegg.

Veldig mange av studentane ved HVO tek vidareutdanning. Dei bygger på kompetansen sin med studium. Nokre får alt dekt, og andre får til dømes dekt reise eller permisjon med løn til eksamen.

Sjølv tek eg vidareutdanning ved NTNU. Det er nyttig for meg å vere student på ein annan institusjon samstundes som eg er i leiinga ved HVO. Å vere student er ei viktig og god erfaring i seg sjølv, og ei ekstra verdifull erfaring når eg leiar ein utdanningsinstitusjon. Eg tek utdanning i leiing av offentleg sektor.

Eg er heldig på fleire vis. Studiet er gratis, og verken HVO eller eg treng betale studieavgift. Eg får dekt reise og opphald på studiet av HVO som arbeidsgivar. I teorien kan eg også arbeide noko med studia i arbeidstida, men til liks med mange andre som tek vidareutdanning, går mange av kveldane og helgene mine med til å lese og skrive ved kjøkkenbordet.

På studiet møter eg andre leiarar frå offentleg sektor med anna leiarerfaring enn meg. Røynde leiarar frå ulike delar av offentleg forvalting, som t.d. kriminalomsorg, politi og helsesektoren , deler kunnskap og reflekterer over erfaringane i lys av teori og forsking. Deltakarar på vidareutdanning bygg kompetanse saman og bidreg til å utvikle både arbeidsplassane og seg sjølv. Dette er også noko av det som gjorde etter- og vidareutdanning til ein viktig del av lønsforhandlingane i byrjinga av april.

Høgskulen i Volda har høg kompetanse på viktige område for offentleg sektor. Vi er særleg sterke på lærarutdanning og skuleutvikling, inkludert faga i skulen, som HVO nett har fått godkjent doktorgradsutdanning for. Vi er også svært sterke innan helse- og sosialfag, samfunnsplanlegging og leiing. Kvifor er dette styrkar ved HVO? Fordi vi driv kontinuerleg kompetanseutvikling i alle ledd i organisasjonen.

Vi har også kunnskap som er viktig for privat sektor, innan mediefag, kulturfaga og for så vidt med den kompetansen vi har i fag og profesjonar frå offentleg sektor. HVO arbeider no med ein etter- og vidareutdanningsstrategi, der vi har som mål å gjere emne tilgjengeleg for folk som er i arbeidslivet, og å skape kontaktflater mellom engasjerte studentar og erfarne profesjonsutøvarar. Vi ser fram til å utvikle nye tilbod for framtida i tråd med etterspurnad i arbeidslivet.

Høgskulen i Volda er avhengig av at offentleg sektor satsar på kompetanseheving. Dét er også samfunnet avhengig av. Ein offentleg sektor som ikkje opnar seg mot verda, ny kunnskap og andre fagmiljø, stagnerer. Det har offentleg sektor skjønt – derfor blir det satsa på kompetanseheving, leiarutvikling og vidareutdanning. Partane i arbeidslivet, både arbeidsgjevarar og arbeidstakarorganisasjonane, har også skjønt det. Etter- og vidareutdanning er viktig for å saman utvikle eit betre samfunn.

Odd Helge Mjellem Tonheim
Rektor Høgskulen i Volda

Innlegget er ogs publisert i Tidens Krav og Romsdals Budstikke

Opning av nyoppussa Hans Strøm-hus 11.1.2024

Kjære studentar, kollegaer og vener av Høgskulen i Volda

Det er med stor glede vi i dag kan markere opninga av det nyoppussa Hans Strøm-huset, eit viktig hus ikkje berre for høgskulen vår, men også for heile lokalsamfunnet i Volda og regionen rundt oss.

Maher Othman frå studentparlementet og rektor Odd helge M. Tonheim står for snorklippinga. Foto: HiVolda/Per Straume

Huset var oppført i 1984, og det var på høg tid med ei skikkeleg oppussing no. Hans Strøm-huset har stått som ein bastion for kunnskapsutvikling, læring og kreativitet og har vore viktig for både distriktshøgskulen og Høgskulen i Volda. Tilsette har forska her, studentar har lært, og huset har tilbydd rom for vekst og inspirasjon for tallause studentar gjennom åra.

Hans Strøm, mannen huset er oppattkalla etter, var meir enn ein prest; han var naturforskar, topograf og ein pioner i si tid. Som sokneprest i Volda var han djupt oppteken av folkeopplysning og ein viktig del av utviklinga av folkeopplysningstradisjonen her. Engasjementet hans for utdanning og kunnskapsdeling er ein arv vi stolt byggjer vidare på ved Høgskulen i Volda. Han lét etter seg eit rikt forfattarskap som speglar ei breidde av interesse og kunnskap, ein arv som inspirerer oss til kontinuerleg læring og utvikling av ny kunnskap.

I oppussingsprosjektet har vi lagt stor vekt på å skape moderne undervisningsareal med opne og fleksible læringsområde. Vi ønskjer at dette huset skal fremje ein stor variasjon av læretilnærmingar, der studentane våre kan lære, samarbeide og sosialisere i eit miljø som er tilrettelagt for studentane sine behov. Med nye, mindre sitjegrupper i dei opne læringsareala ønskjer vi å leggje til rette for både fellesskap, gruppearbeid og individuell fordjuping. Vi trur at denne blandinga av private og felles område vil inspirere til ein samhandlande og inkluderande akademisk kultur.

Direktør Ann Kristin Emblem overrekker den symbolske nøkkelen frå opninga av Hans Strøm i 1984 til dekan Jorun Sem Fure. Foto: HiVolda/Per Straume

Som rektor er eg stolt over å vere ein del av denne fornyinga. Eg ser fram til å sjå korleis våre studentar og tilsette tek i bruk dette flotte nyoppussa huset. Saman vil vi fortsetje å byggje på Høgskulen i Volda sin arv som ein stad for framifrå utdanning og innovasjon.

Det er mange som har stått på og arbeidd hardt for å få dette til, så eg vil rette ei stor takk til alle saman, men nokre få må takkast særskilt. Først og fremst høgskulen sin prosjektleiar, Jostein Sporstøyl, for den innsatsen han har lagt i dette prosjektet. Eg vil også takke Statsbygg ved Lisa Krøvel for eit svært godt samarbeid, og også prosjektleiinga i HS Bygg, som har vore avgjerande for å få dette prosjektet så godt i mål. Eg vil også takke Camilla Dahl Humberset for hennar viktige bidrag i å vareta avdelinga sine interesser og for det omfattande arbeidet med å få på plass alle detaljar.

No er vi så heldige å ha eit svært aktivt og godt Studentparlament på høgskulen, og Maher Othman frå Arbeidsutvalet skal få æra av å gjennomføre sjølve snorklippinga som markerer opninga. Han vil også seie nokre ord. Gratulerer til alle studentar og tilsette på Høgskulen i Volda med eit nyoppussa og fantastisk flott Hans Strøm-hus!

Opninga vart feira med kake til alle studentar, tilsette og gjestar som var innom. Foto: HiVolda/Per Straume

Rektor si orientering til styret 7.12.23

Prosessen med akkreditering av doktorgrad i utdanning, språk og kultur
Høgskulen fekk tidleg i november orientering om at prosessen er forseinka, og den nye tidsplanen tilseier at vi vil få eit rapportutkast litt før jul, truleg med svarfrist tidleg i januar. Etter planen per no så ligg det an til ei avgjerd i styret i NOKUT i midten av februar.

Budsjettforlik
Styret skal seinare i dag handsame budsjettet for 2024, som er basert på regjeringa sitt utkast til budsjett. Sist søndag kom nyheita om at regjeringa har inngått budsjettforlik med SV. Detaljane er det for tidleg å seie heilt konkret, men det er gledeleg at studiestøtta ser ut til å auke med 10 prosent frå 1. august. Det som er bekymringsfullt, er at det skal trekkast inn 50 millionar kr i forventa lågare pris og lønsvekst og også 21 millionar kr knytt til færre studieplassar til ukrainske flyktningar. Korleis tala vil sjå ut for HVO, er enno uvisst, men det ser ikkje ut til å vere dei veldig store justeringane som må til.

Hans Strøm – innflytting
I midten av november kunne dei tilsette ta i bruk kontora i eit nyoppussa Hans Strøm-hus. I januar vil huset verte fylt med undervising og mykje anna studentaktivitet. Det er hektisk aktivitet på ASH med å teste ut dei nyoppussa undervisingslokala, som frå og med januar vil kome alle tilsette og studentar på HVO til gode.

Bokhandel
Akademika tok i slutten av oktober avgjerda å legge ned bokhandelen som er på høgskuleområdet. Høgskulen og Studentsamskipnaden i Volda har vore i dialog med Akademika fram mot avgjerda og har strekt seg langt for å legge til rette for å framleis ha ein bokhandel på høgskuleområdet. Etter at avgjerda var teken frå Akademika si side, har Norli, som har vanleg bokhandel i Volda sentrum, teke på seg det vidare ansvaret for eit fagbokutsal. Dei har kjøpt Akademika sitt varelager, og inntil vidare har Norli opna opp i dei gamle lokala til Akademika. Her vil dei ha open bokhandel ut februar. HVO har forlenga leigeavtalen med Ivar Aasen-huset ut denne perioden. Etter det vil Norli opne opp i ny-oppussa lokale i sentrum, der dei også har plass til ein fagbokhandel.

Nasjonal samordning av masteropptak
Det vert arbeidd i universitets- og høgskulesektoren med å organisere ei nasjonal samordning av opptaket på mastergrader, som per i dag ligg til kvar enkelt institusjon. Samordna opptak handsamar i dag hovudsakleg årsstudium og bachelorgrader. Spørsmålet er om sektoren skal ha eit tilsvarande nasjonalt opptak for opptak på mastergrader. Spørsmåla som vert stilte i høyringa, er mellom anna om vi vil ha eit slikt opptak, kor samordna det skal vere, og korleis det skal finansierast. HVO arbeider med å skrive høyringssvar og vil svare innan fristen 1. februar.

Opning av seminar om kunstig intelligens

Prorektor Eirik Søvik opna den 9.11.23 eit seminar om kunstig intelligens på Høgskuln i Volda. Under finn de opningshelsinga hans.

Hjarteleg velkomne til Høgskulen i Volda! Vi set særs stor pris på at så mange har teke vegen hit til oss for å lære meir om kunstig intelligens. Kunstig intelligens (KI) vil utan tvil setje sine spor i vår region – og alle andre regionar.

Når ein skal presentere eit seminar om kunstig intelligens, er det vanleg å snakke litt om kor flott det vert – for så å ta ein tur ned i dalen med dei potensielle negative sidene – før ein til slutt seier ber alle tenke på moglegheitene igjen. Etter å ha sett på programmet og alt det positive og alle moglegheitene som vert presenterte der, tenkte eg at eg skulle gjere det litt annleis. Frå meg får de berre det negative.

Men kunstig intelligens – er det noko nytt? Revolusjonen med tenkande maskiner var lova på 40-talet, på 50-talet, på 60-talet, på 70-talet, på 80-talet, ja, til og med på 90-talet. Litt små-ulming var det òg tidleg på 2000-talet, , men så blei det ikkje lenger snakka om ein revolusjon; ein har kanskje nytta litt meir forsiktige omgrep, som maskinlæring. Men for om lag eit år sidan vakna verda opp til at no – med ChatGPT – var revolusjonen her.

Prorektor Eirik Søvik opnar KI-seminaret. Foto: Per Straume, HVO

Eg for min del høyrde først om det i ein diskusjon på Facebook. Det var eit innlegg frå ein som lurte på om eit straumbrot på serverane som hadde ChatGPT-tenesta, ville medføre eit drap. Han skreiv at han hadde snakka med ChatGPT og fått inntrykk av at dette var ein skapning som hadde eit inderleg ønske om å fortsette å leve «livet» sitt, og då ville jo eit ulykksalig straumbrot avslutte eit liv, i strid med denne skapningen sitt ønske. Vidare var det jo ei bekymring om framtida: Kva når vi alle har slike kunstige intelligensar på PC-ane eller mobiltelefonane våre, og vi ønsker litt fred frå det evinnelege maset deira (alle brukarar av Snapchat kan vel kjenne seg igjen i den skildringa), og vi vel å skru av maskinene – er det då eit mord?

Kva var det med ChatGPT som førte til desse moralske dilemmaa? Ingenting på serverrommet hadde fysisk endra seg, men her oppstod det plutseleg ein diskusjon om dei moralske rettane til datamaskiner. I vekene som følgde, var det mange som stilte desse spørsmåla: Om datamaskiner vert intelligente, bør ikkje det ha noko å seie for korleis vi behandlar dei?

Dette i ei verd der vi, reelt sett, omgir oss med skapningar som vi veit kan tenke, som vi veit kan føle, men likevel ofrar vi stort sett ikkje ein tanke på om dei ønsker å leve, før vi sender dei til slakteriet, eller endrar verda på måtar som definitivt gjer liva deira vanskelegare å leve.

Eg skal ikkje misjonere om veganisme eller andre ting her, men kva er det som gjer at mange no plutseleg snakkar om den moralske kapasiteten til datamaskiner på ein heilt anna måte enn vi gjer for fisk og fluger? Om ein ser på kapasiteten til KI-verktøy, så var det eigentleg ikkje noko kvantesprang som hadde skjedd. Desse verktøya har lenge kunne gjort mange fantastiske – og skremmande – ting. Som til dømes å skape bilete og film som ser nesten ekte ut. Men det som trefte oss i fjor, var at vi opplevde at dei kunne nytte språket vårt på ein ny måte.

Kyr og kyllingar kan ikkje fortelje oss korleis dei har det; ChatGPT har det ikkje på nokon måte i det heile, men kan formulere seg på same måten som vi gjer. Det å kunne sette ord på korleis ein har det, sjølv om ein ikkje har det på nokon måte som helst, det utgjorde den store skilnaden.

Dette vekker nokre moralske spørsmål – ikkje dei om det er greitt å skru av ein PC eller ikkje, men meir om kva dette har å seie for korleis vi ser på medmenneska våre.

No er det heldigvis ikkje valkamp lenger, men i valperiodane går det ikkje ein dag utan at ein kan lese i avisa om ein menneskeskjebne som har vorte påverka av politiske prosessar, og korleis ei røyst til det eine eller det andre partiet vil kunne forhindre at fleire skal lide denne skjebnen. Desse historiene har hatt eit truverd fordi dei kjem frå eit anna menneske. Kva skjer når vi ikkje lenger kan vere sikre på om avsendaren faktisk har hatt denne opplevinga, og det kanskje berre er noko ei datamaskin har funne på for å få oss til å tru at nokon har hatt denne opplevinga? Har det noko å seie? Påverkar det tilliten vår til det politiske systemet?

I vår sektor, høgare utdanning, har vi ein annan moralsk dimensjon. Det handlar om det å levere eksamenssvar som ein ikkje har skrive sjølv. Til alle tider har enkelte juksa ved eksamenar. Det har ein tenkt på som trekk ved den som juksar. Men den frykta som oppstod i kjølvatnet av ChatGPT, vitnar om noko anna. Det finst hundrevis av tenester på internett der ein kan kjøpe seg eit eksamenssvar. Men det kostar pengar, og ein kan ikkje vere sikker på kvaliteten før produktet er levert, og då har ein kanskje ikkje tid til å skrive eit svar sjølv, dersom den ein hadde kjøpt, ikkje heldt mål.

No er det gratis, ein kan prøve seg litt fram, vurdere ulike svar opp mot kvarandre, kanskje berre få innspel til litt enkeltdelar som ein har streva med. Kanskje kan ein berre be ChatGPT om å utbetre ein bit som var litt klønete formulert. Det moralske dilemmaet her ligg, først og fremst, ikkje i hovudet til studenten. Det ligg i hovudet til dei som skal ha tillit til dei. Før tenkte ein «sjølvsagt kjøper ikkje studentane eit eksamenssvar – det er jo feil». No tenker ein kanskje: «Det er så lettvint å jukse at sjølvsagt gjer studentane det.» Korleis vert miljøet her på høgskulen om dei tilsette og studentane ikkje lenger har tillit til kvarandre?

Og dette skjer ikkje berre i høgare utdanning, det skjer i heile samfunnet. Tenk deg ein elev som har skrive ein tekst om bestefaren sin, der eleven dreg fram minne frå alle dei fine fisketurane dei hadde saman. Har det noko å seie om det er læraren som les teksten, som verkeleg ser eleven, og som skriv ei tilbakemelding som inspirerer eleven til å skrive ein endå betre tekst neste gong, eller om det er ei datamaskin som har rekna seg fram til kva slags tilbakemelding eleven treng for å kome seg vidare?

Kva med ei tekstmelding frå ein bekymra ektefelle? Ein ektefelle som har vore vaken og venta på at den andre skal kome heim, halve natta. Har det noko å seie om ein digital assistent svarer det ektefellen treng å høyre der og då, eller om den andre ektefellen gir eit svar frå hjartet? Kva gjer det med oss at vi i desse situasjonane ikkje lenger kan vite om det er dei vi har rundt oss, som svarer, eller om det er den kunstige intelligensen? Og det er ikkje slik at det anten er KI eller eit menneske, heller: Det er gjerne ei blanding. Kva om det faktisk er ektefellen sin intensjon som kjem til uttrykk, men at enkelte av orda kjem frå KI? Eller kanskje læraren ikkje heilt veit kva eleven bør jobbe med, men kan nytte KI for å finne det ut, for så å skrive dei rette orda sjølv? Problemet er jo at mottakaren ikkje lenger kan vite kva som kjem frå menneske, og kva som kjem frå KI.

Kunstig intelligens vil utan tvil endre samfunnet vårt på fundamentale måtar. Det vil gjere det lettare å vere menneske, og det vil gjere det vanskelegare å vere menneske. Under Fagskulekonferansen nyleg vart det samanlikna med atombomba. Ei oppfinning som skulle endre alt, og som verkeleg har påverka verdshistoria på ein dramatisk måte. Foreløpig har ho heldigvis ikkje fått like store negative konsekvensar som vi hadde frykta. Men verda er heilt definitivt ei anna enn før ho vart oppfunnen. Eit anna døme på teknologi som har fundamentalt endra verda vår og rolla vår i henne, er hybridisering av DNA. Det at vi kan endre på våre eigne gen, utfordrar på mange måtar kva det vil seie å vere menneske no i dag, og kva det kan verte i framtida. Då dette vart gjort for første gong i 1974, vart det lagt ned forbod mot å nytte teknologien fram til vi hadde fått tilstrekkeleg tid til å diskutere konsekvensane. Det vart lagt ned eit moratorium for all vidare bruk som seinare vart oppheva, men ein konsekvens var at vi har vidareført særs strenge retningslinjer når det gjeld å nytte teknologien på menneske. Dette har vore følgt opp, og alle brot har vorte straffa.

Også for kunstig intelligens har det vore diskutert om vi burde stoppe vidare utvikling; kanskje skulle vi tatt ein fot i bakken. Kanskje burde vi finne litt meir ut om konsekvensane før vi går vidare?

Men her er det er ein viktig skilnad mellom KI, atombomber og hybridisering av DNA. Det er ikkje berre å bygge ei atombombe i garasjen eller hybridisere litt DNA på kjøkenet (sjølv om det ikkje er så langt unna). Kunstig intelligens derimot, er allereie tilgjengeleg for alle. Om ein treng ein kraftig server, kan ein leige ein frå Amazon eller Google for nokre få kroner per time. I 1974 var det uklart kva marknadskraft hybrid-DNA ein dag ville ha. Kunstig intelligens er allereie god butikk. Verken atombomba eller hybrid-DNA kan puttast tilbake i tannkremtuben, men på eit tidspunkt var det kanskje råd. Kunstig intelligens er allereie trykt ut av tuben, og det er utover over heile den vasken som vi kallar samfunnet vårt, ikkje minst ser vi det tydelegast på spegelen der vi prøver å sjå oss sjølve.

Så kva gjer vi no?

Framtida vert nok ikkje som fortida. Vår region har hatt eit fantastisk eventyr med tanke på utvikling av industri og næringsliv. Vi har tent godt på at det har vore utfordrande å bu her. Kysten fører med seg sine farar, fjella er bratte, vêret er ikkje noko å skryte av. Dei som har budd her, har måtta kare seg fast og nytta alt dei har av naturleg intelligens for å kunne livnære seg. I møte med det moderne samfunnet har dette vore eit gode for oss. Vi har nytta det vi har tileigna oss av kløkt, til å skape gode løysingar og gode arbeidsplassar som har gjort oss gjeldande på verdsarenaen – anten det gjeld skip, fisk eller møbel.

Med KI opnar det seg òg mange nye og spanande moglegheiter som vi ikkje hadde tenkt på tidlegare. Eg håpar at vi kjem til å nytte det på ein god måte. Vi er her i dag for å sjå korleis vi allereie nyttar det, for å lære av kvarandre og for å møte framtida på ein god måte. Men medan vi møtte det moderne samfunnet med eit unikt utgangspunkt, så er det litt uklart korleis vi er rusta for å møte eit samfunn der KI er ein viktig aktør. Eg håpar vi har grunn til å vere optimistiske, men eg veit det ikkje.

Så: Hjarteleg velkomne til seminar. Tannkremen er allereie ute av tuben – no må vi, saman, finne ut korleis vi skal nytte han.

Rektor si orientering til styret 27.10.2023

Masteren «Natur, kultur og sosial berekraft»
Det er ei glede å kunne informere styret om at kommisjonen og NOKUT har akkreditert masteren i «Natur, kultur og sosial berekraft». Rett før sommaren fekk vi tilsendt den foreløpige rapporten, som hadde til dels store spørsmål knytt til ei eventuell akkreditering. Fagmiljøa på AKF arbeida svært godt og svarte desse spørsmåla godt ut, og det førte mellom anna til ei namneendring, ein fekk inn sosial berekraft i staden for berekraft for å gjere samanhengen mellom namn og læringsutbytteformuleringar tydelegare. I starten av oktober kom den gledelege meldinga om at masteren vart akkreditert. Vegen vidare no vert å vurdere økonomien knytt til masteren, og styret har eksplisitt bedt om ei sak knytt til dette. Reelt sett må nok dette skje ved omprioritering internt, då våre tidlegare søknadar om nye studieplassar til denne masteren til Kunnskapsdepartementet ikkje har nått fram. Dette er også slik HVO tidlegare har finansiert dei fleste av dei to-årige masterane vi har. Vidare må vi også søke Kunnskapsdepartementet om godkjenning til å starte opp masteren. Ein eventuell oppstart ser vi for oss fyrst i 2025. Les meir om innhaldet i masteren her.

Søknad om akkreditering av doktorgraden Utdanning, språk og kultur
Her er ikkje noko nytt frå sist styremøte, vi ventar framleis på den foreløpige rapporten frå kommisjonen, der signala var at den skulle kome i løpet av oktober.

Studentar utanfor EU/EØS
Regjeringa har, som venta, fortsett økonomisk trekk for studentar utanfor EU/EØS. Målet er at desse studentane no skal betale for å studere i Noreg. HVO har vore svert kritiske til dette, saman med resten av UH-sektoren. Det har kome eit framlegg til ei stipendordning frå regjeringa på inntil 200 masterstudentar med som skal bøte på utfordringane som har oppstått i kjølvatnet av kravet om eigenbetaling for studentar utanfor EU/EØS vart innført. Innrettinga på stipenda har større preg av å vere bistandsarbeid enn internasjonalt kunnskapsarbeid. På masteren vår i Media Practices har eit mangfald av studentar vore viktig for å få ei breidde av erfaringar frå ulike land. Dette studentmangfaldet har også vore ein viktig del av studentmiljøet i Volda. Eit mangfald vi no i stor grad mister, som er ei stor bekymring. Stipendordninga kom på ei svært kort høyringsrunde, og HVO har svart og peikar mellom anna på nettopp dette, samt utfordringa med at stipend for inntil 200 studentar ikkje kjem i nærleiken av å kunne erstatte alle dei studentane UH-sektoren har mista. Per no er status på HVO at vi har 8 betalande studentar fordelt på studieprogramma Master in Media Practices, Norsk for internasjonale studentar og barnehagelærarutdanninga. Les meir om stipendiatordninga her.

Prosjekt på høgskuleområdet
Som vi kjem tilbake til seinare i ei sak i dag, så er oppussinga av Hans Strøm-huset i rute. Denne veka er det gjennomføring av ferdigbefaring, og vidare vert det handsaming av avvika. Det ser ikkje ut til at der er store avvik, men ein del små som må rettast opp. Fasaden vert ferdig i løpet av november. HVO er allereie i gang med å montere AV-utstyr og det er planlagt at dei tilsette kan flytte inn frå 20. november. Ein vil ta huset i fullt bruk med undervising frå januar 2024.

Statsbygg har også sett gang ei oppussing av idrettsbygget, der er eit større prosjekt for å nå reglane for universell utforming. Det er samtidig fleire andre opsjonar som Høgskulen ser på som moglegheiter, men som vi eventuelt må stå for sjølv økonomisk. Dette er til dømes eit treningsrom for studentane i ein del av bygget, jamfør at HVO måtte stenge det treningsrommet vi hadde for ei stund tilbake. Her må ein eventuelt prioritere investeringsmidlar til dette om det skal gjennomførast. Det er ikkje planlagt å stenge idrettsbygget i perioden arbeidet skjer, og vi har vore tydeleg på at det må takast særleg omsyn til eksamensperiodane, då store skuleeksamenar vert avvikla i bygget.

Leiarsamling – UH-Nett Vest
Den 10.-11. oktober var rektor, direktør, dekanane, forskingssjef og personalsjef på leiarseminar saman med andre leiarar i UH-Nett Vest. UH-nett Vest er eit samarbeid mellom Universitetet i Bergen, Universitetet i Stavanger, Høgskulen på Vestlandet og Høgskulen i Volda. Vidare er NLA Høgskolen og VID vitenskaplige høgskole assosierte medlemmer i nettverket. Nettverket sitt mål er å styrke forsking og utdanning på Vestlandet, og oppstod i forkant av regionsreforma, saman med fleire andre regionale nettverk i UH-sektoren. Konferansen hadde eit variert og godt program, og er ei viktig kontaktflate mot både regionen og politiske aktørar. Statsråd Sandra Borch opna konferansen, og fleire medlemar av Utdannings og forskingskomiteen var deltakarar på heile konferansen. Konferansen har vorte ein viktig arena for samarbeid mellom institusjonane på Vestlandet og også med tanke på å bygge relasjonar med nasjonale politiske aktørar. Heimesida til UH-nett Vest finn de her.

Rektorane i UH Nett Vest frå venstre: Odd Helge Mjellem Tonheim (HVO), Klaus Mohn (UiS), Margateth Hagen (UiB), Sigbjørn Sødal (NLA), Bård Mæland (VID) og Gunnar Yttri (HVL).

Statsbudsjettet og nytt finansieringssystem frå og med 2025
Til slutt nokre ord om statsbudsjettet og nytt finansieringssystem frå og med 2025. Statsbudsjettet for 2024 kjem vi tilbake til ei eiga sak seinare i dag. Rektor har også skrive eit eige blogg-innlegg om dette, som de finn her. Kort oppsummert er dette er eit budsjett der HVO får ein realnedgang i løyvingane. Rett nok er nedgangen delvis varsla på førehand, men det endrar ikkje på realitetane med tanke på at HVO får nedgang i løyvingane. Vidare er det også skjult ei anna utfordring i budsjettet, nemleg at det som er gitt som rammeauke er i realiteten midlar HVO delvis allereie får eller har fått via søknad til HK-Dir. Desse midlane er også til dels øyremerka (den eine delen til lærarutdanning og den andre til desentrale og fleksible utdanningar). Eg tenker det er positivt at vi får pengane direkte i ramma, i staden for at vi må søke via HK-Dir, då dette fører til ei reell avbyråkratisering, men samtidig fører ikkje dette til meir pengar til sektoren. Den store utfordringa for HVO framover er utfasinga av koronastudieplassane, rektor er bekymra for at denne utfasinga vil føre til at dei 2-3 neste budsjetta for HVO vil sjå endå raudare ut, noko vi må førebu oss på.

Det er også gitt nokre signal om korleis det nye finansieringssystemet kjem til å sjå ut frå og med 2025. Det er planen at vi vil kome tilbake til dette i neste styremøte. Regjeringa skrur på mange knappar i det nye finansieringssystemet, og det gjenstår å sjå kva som vert resultatet her. Ein del resultatinsentiv forsvinn, som til dømes publisering og internasjonale studentar. Vidare vert det ei forenkling ved at ein går frå seks kategoriar (A-F) innan finansiering av studieplassar til 3 kategoriar, og det ser ut til at studiepoengproduksjonen kan få ei svak auke i finansieringa, og det vil vere avgjerande korleis HVO sine utdanningar plasserer seg inn i dei nye kategoriane. Vidare ser det ut til at kandidatindikatoren vert gjort om til ein ganske komplisert indikator knytt til gjennomstrøyming på grader, der institusjonane får eit økonomisk insentiv om ein har betre gjennomstrøyming på normert tid i grader enn gjennomsnittet i sektoren og også auka gjennomstrøyminga, men økonomisk nedgang om ein ligg under snittet i sektoren eller går tilbake. Den økonomiske storleiken på denne indikatoren, og korleis dette vil slå ut er framleis usikkert. Styret har tidelgare bedt om ein gjennomgang av dette, og eg tenker det er naturleg at det i neste styremøte vert sett ned ei gruppe som skal vurdere budsjettmodellen til HVO opp mot justeringane i den nye finansieringsmodellen.

Framlegg til statsbudsjett for 2024

Fredag den 6. oktober la Forsknings- og høgare utdanningsminister Sandra Borch fram framlegget til den delen av statsbudsjettet som gjeld universitet og høgskulesektoren. I sin presentasjon brukte statsråden ord som meir tillit og meir ansvar. (khrono.no). Borch peikar på at det er eit godt budsjett for sektoren. Mottakinga i UH-sektoren er nok meir lunken, med omgrep som “lite ambisiøst”, “totalt ubegripelig” og “eit svik” (khrono.no). I dette blogginnlegget vil eg prøve å gå litt meir inn korleis dette budsjettet vil påverke Høgskulen i Volda.

Statsbudsjettet er den største enkelt faktoren som påverkar økonomien til HVO. Dei mest konkrete tala, justeringane og endringane finn ein i Kunnskapsdepartementet si orientering om statsbudsjettet til UH-sektoren, heretter kalla UH-budsjettet. Men også Kunnskapsdepartementet sitt overordna budsjettframlegg vil kunne gje oss nokre peikepinnar, og heilt overordna kan der vere ting i dei andre departementa sine budsjettframlegg og også det overordna statsbudsjettet til det overordna Statsbudsjettet for 2024 som kan påverke økonomien til HVO direkte eller indirekte.

I UH-budsjettet finn vi dei overordna tala for HVO, og den viktigaste tabellen (s. 15) er gjengitt under her. I den nedste rada ser vi tildelinga til HVO forklart i korleis den endrar seg basert på tildelinga i statsbudsjettet for året vi no er i. Vidare legg KD til eller trekker frå basert på faktorar som prisjustering, resultatbasert utteljing og andre faktorar som vert justert i statsbudsjettet.

Ein tek altso utgangspunkt i at HVO fekk tildelt om lag 435 millionar i statsbudsjettet for 2023. Vidare gjer Kunnskapsdepartementet følgjande justeringar med korte forklaringar basert på kva KD skriv i UH-budsjettet:

Prisjustering: pluss 28,656 millionar. Denne posten inkluderar vidareføring av prisjusteringa på om lag 9 millionar som vi fekk i revidert statsbudsjett i sommar, og vidare ein forventa prisvekst på om lag 4,4 %.
Studieplassar 2019-2023: minus 4,246 millionar. Dette er justering ut frå tildelte og inntrekte studieplassar i dei siste fire åra. I 2020 fekk HVO 100 studieplassar for å motverke arbeidsluese i samaband med koronapandemien, og desse vart vidareført med nytt opptak i 2021, men frå og med 2022 så vart desse studieplassane ikkje forlenga. Dette er altså ei venta nedtrappinga basert på at UH-sektoren omtrent skal tilbake til det nivået som var på studieplassar i 2019. Dette er ein post som vil stå på budsjettet frammover fram til alle dei fleirårie studieplassane er inndregne. I praksis handlar dette om inndraging av basisløyvingane for studieplassane. For HVO sin del vil dette føre til ein vesentleg minus i frammover, fram til basisløyvinga for studieplassane på HVO er tilbake til eit 2019-nivå. Til samanlikning budsjetta betydde dette i statsbudsjettet for 2023 ein pluss på litt over 5 millionar, då dei fleirårige studieplassane fortsatt var i opptrapping. Vi forventar ein større minus på denne posten i 2025.
Utfasing rekr.-stillingar: minus 3,048 millionar for HVO. I 2020 fekk HVO også seks stipendiatstillingar i samband med Utdanningsløftet 2020. Og dette er ei utfasing av dei seks stipendiatstillingane som HVO fekk som ein del av Utdanningsløftet 2020. For heile sektoren er det utfasing av 250 stipendiatstillingar.
Resultatbasert utteljing: minus 0,18 millionar for HVO. Dette er den resultatbaserte utteljing for HVO, til dømes studiepoeng- og kandidatproduksjon, publiseringspoeng og anna resultatbasert uttlejing.
Inndekning satsingar: minus 5,562 millionar for HVO. Dette er ein reduksjon i løyvinga for å frigjere midlar til nye satsingar og omprioriteringar i sektoren. Til samanlikning var denne posten minus 2,3 millionar i statsbudsjettet for 2023.
Rammeauke: pluss 7,978 millionar for HVO. Dette er ei flytting av midlar frå det som tidlegare var søknadsbaserte ordningar i HK-Dir, og som no vert lagt direkte inn i ramma til UH-institusjonane.
Studieavgift: minus 0,95 millionar for HVO. Dette er ei vidarføring av inndraging av løyvinga knytt til at det vart innført studieavgift for studentar frå land utanfor EU/EØS.

Samla sett fører dette til ei løyving til HVO på kroner 457,757 millionar i budsjettet for 2024. Om ein tek utgangspunkt i løyvinga i statsbudsjettet 2023 på 435,109 millionar og legg til den forventa prisveksten på 28,656 millionar så vert summen på 463,765 millionar. Dermed ser vi at løyvinga for HVO har ein realnedgang på om lag 6 millionar.

I det vidare vil eg gå litt sjupare inn i dei enkelte delane og reflektere litt over moglege konsekvensar for HVO .

Resultatbasert utteljing
Resultatbasert utteljing baserer seg på dei konkrete resultata HVO har levert i 2022. Og den fordelar seg på opa og lukka ramme. Skilnaden på open og lukka ramme kan forklarast med at det som ligg under opa ramme så aukar finansieringa i takt med auka produksjon. Om sektoren til dømes hadde dobla talet på produserte studiepoeng, ville denne budsjettposten i statsbudsjettet vorte dobbelt så stor. Medan i lukka ramme er det ein fast budsjettpost der totalen ikkje aukar. Om sektoren produsererer til dømes fleire publiseringspoeng, så vert kvart publuseringspoeng mindre verdt. Og for HVO sin del må vi auke like mykje som dei andre for å fortsatt få “vår del” av den lukka ramma. Den resultatbaserte utteljinga innan:

Tal på studiepoeng (open ramme)
Tal på utvekslingsstudentar, inkludert Erasmus+-studentar (open ramme)
Tal på ferdigutdanna kandidatar (open ramme)
Tal på doktorgradskandidatar (open ramme)
Midlar frå EU (lukka ramme)
Midlar frå Noregs forskingsråd og regionale forskingsfond (lukka ramme)
Inntekter frå bidrags- og oppdragsfinansiert aktivitet (BOA) (lukka ramme)
Vitskapleg publisering (publiseringspoeng) (lukka ramme)

Om vi til dømes ser nærare på studiepoengproduksjonen, så har en utvikla seg slik, i tal produserte 60 studiepoengseiningar/heiltidsekvivalentar (kjelde DBH):

	2019	2020	2021	2022
Høgskulen i Volda	2 691	2 643	2 800	2 707

Vi ser at HVO produserte om lag 100 færre 60-studiepoengseiningar/ heiltitdsekvivalentar i 2022 enn i 2021, altso ein vesentleg nedgang. Dette viser igjen om ein går inn i detaljane på den resultatbaserte produksjonen i tabellen under (UH-budsjettet side 25):

Litt forenkla ser ein altso at ein nedgang på rundt 100 produserte 60-studiepoengseiningar fører til ein nedgang i resultatbasert løyving knytt til studiepoeng på nesten 5 millionar i løyvinga. Litt forenkla, fordi dette avheng jo også av kva av finansieringskategoriane (A-F) det eventuelt er nedgang og/eller oppgang i. Dette viser igjen i kandidatproduksjonen til HVO, der vi samla sett har produsert færre kandidatar i 2022 enn i 2021, men sidan 2022 var det fyrste året vi utekasminerte kandidatar etter dei femmårige grunnskulelærarutdanningane, så auka vi i kandidatar i ein høgare finansieringskategori og dobbel utteljing på grunn av at den er femmårig, og dermed gjekk vi likevel i pluss på kategorien. Vi aukar i tal publiseringspoeng i 2022, noko som medfører at vi aukar i denne delen av løyvinga. Og det aller mest gledelege er jo at det er tydeleg at doktorgrada i Helse og sosialfag er i full gang, og det var det heile fire disputasar, noko som fører til ei tydeleg auke i denne delen av den resultatbaserte løvinga. Og saman med ei auke av utveksling studentar og nokre av dei andre så “demmer” desse kategoriane opp for nedgangen i studiepoeng, og den totale resultatbaserte utteljinga til HVO som heilskap går om lag i null. Men dette vil jo fordele seg ulike nedover på einingane, basert på kvar eining si resultatbaserte utteljing.

Utfordringa for HVO er at denne resultatbaserte løyvinga har to års forseinking. Det vil sei at ei auke eller nedgang fyrst kjem to år etterpå. Vidare er det også varsla store endringar av den resultatbaserte tildelinga frå og med 2025, noko som eg kjem tilbake til i eit seinare blogginnlegg.

Studieplassar 2019-2023
Dette er ei varsla utfasing av studieplassane som vart tildelt i samband med korona i justert statsbudsjett 2020. Utfasinga har vore varsla, men sidan mange av studieplassane som var tildelt var treårige og vi fekk lyse ut studieplassane både i 2020, i 2021 og dei fleste i 2022, så var det i statsbudsjettet for 2023 fortsatt ei opptrapping knytt til desse ekstra studieplassane, med ei opptrapping på vel 5 millionar. Desse studieplassane har vorte gradvis opptrappa frå 2020 og frammover. Norke av studieplassane er framleis under opptrapping, då dei er femårige (GLU) medan for dei fleste av desse studieplassane er vi no byrja nedtrappinga på, med eit fråtrekk på litt over 4 millionar, og for dei fleste er dette ei halvårseffekt. Så her ventar vi større summar vert trekt inn i åra frammover, fram til alle dei 100 studieplassane er ute av rammeløyvinga vår. Det vi snakkar om her er utfasing av “basisdelen” av løyvinga knytt til studieplassane, altso det som går direkte i rammeløyvinga vår. Då eventuell studiepoengproduskjon knytt til plassane fyrst vil kome to år på etterskot.

Utfasing rekrutteringsstillingar
Dette er det som for min del er mest uventat i årets budsjett, og kanskje får størst konsekvenser for HVO. Dei seks stipendiatstillingane som vi fekk i samband med Utdanningsløftet i 2020 vert no trekt inn igjen, og så vidt meg bekjent, skjer dette utan forvarsel. Denne inndraginga gjelder i heile sektoren, og er ikkje unik for HVO. For HVO betyr det i praksis at vi har finansiering for seks færre stipandiatstillingar frå og med 2024.

Inndekning satsingar
Sitjande regjering tok vekk avbyråkratiseringskuttet som vart innført tidlegare. Men så snart dei tok vekk dette, så la dei inn eit anna kutt, som heiter “Inndekningar satsingar”, som altso handlar om at heile UH skal vere med på å finansiere nye satsingar og omprioriteringar i sektoren. Slik at ein trekker inn ein del løyving frå alle i sektoren, for så å gje dei tilbake til sektoren med med nye eller justerte føringar på dei. Til dømes kan det truleg handle om nye studieplassar eller andra satsingar. For HVO utgjer dette eit minus på vel 5,5 millionar, noko som er over dobbelt så mykje som HVO vart trekt i statsbudsjettet for 2023 på den same posten. Dette er i praksis ei nedjustering av rammeløyvinga til HVO, men med eit håp om at vi kan få det igjen med auke i rammeløyvingane, om vi treff dei nye eller justerte satsingane til Kunnskapsdepartementet. Per no er eg svært usikker på om HVO har greitt å få ta del i dei nye eller justerte satsingane godt nok til at vi har fått dekt inn igjen det HVO har vorte trekt. Slik eg ser det så langt, så har dette ført til lågare rammeløyvingar for HVO dei siste åra. Her kan moglegeins ei oppstart av eventuell sjukepleie- og/eller vernepleieutdanning på HVO kunne vere med på å snu dette biletet for ein periode, om HVO bestem seg for å gå for det, og får tildelt studieplassar frå Kunnskapsdepartementet.

Rammeauke
Dette er i og for seg ei gledeleg tildeling, som gjer at HVO si rammeløyving aukar med nesten åtte millionar i år. Men i realiteten er dette inga auke av finansiering av UH-sektoren. For midlane vert teke frå ein del av dei søknadsbaserte ordningane hå HK-dir, og dermed er dette ikkje friske midlar inn i sektoren. Men det er likevel gledeleg og positivt, då dette er midlar vi no slepp å søke på frå år til år. Samtidig er det jo ei tydeleg bestilling med denne tildelinga, slik sett kan ein også peike på at regjeringa styrer sektoren sterkare. Dei nesten åtte millionane til HVO er fordelt slik:

2,978 millionar til lærarutdanning. Dette er midlar som HVO også har fått tidlegare knytt til partnarskap for å styrke praksis i lærarutdanning. Hovudskilnaden no er at desse er lagt inni ramma, men Kunnskapsdepartementet tydeleggjer at midlane fortsatt skal nyttast til å føre vidare partnerskap og anna kvalitetsutvikling av lærarutdanning.
5,0 millionar til desentrale og fleksibel utdanningar. Dette er midlar som i hovudsak er tildelt for å gjere utdanning tilgjengeleg og å styrke desentrale og fleksible utdanningstilbod. Dette er i hovudsak midlar som var søknadsbaserte hjå HK-dir, gjennom søknadsordninga knytt til fleksibel og desentral utdanning.

Studieavgifta
Dette er også ei forventa vidareføring av inndraging av midlar knytt til at studentar frå utanfor EU/EØS no skal betale for å ta studier i Noreg. I statsbudsjettet for 2023 var det halvårsverknad, i år er det heilårsverknad, og basert på informasjon i UH-budsjettet for 2024 er det grunn til å tru at denne inndraginga vil ha halvårsverknad i 2025, og dermed vil inndraginga vere fullført. Dette basert på at Kunnskapsdepartemtnet preseiserer at inndraginga baserer seg på at dei fleste studentane dette gjeld tek to-årige masterutdanningar. Realiteten i sektoren er at ein ikkje har greitt å fyllt opp plassane som vi her får inndregne med betalande studentar, noko som i praksis fører til ei nedjustering av tal studieplassar. Det er varsla ei stipendordning, som vil dekke studieavgifta for 200 studentar (nasjonalt).

Andre endringar i statsbudsjettet
I eit statsbudjsett er det mange små og store justeringar, og det tek tid å få oversikt over kva knappar regjeringa trykker på og kva justeringar dei gjer. Difor er det fortsatt mykje som er uvisst. Men ei justering som kan vere positiv for HVO er at regjeringa i framlegg til statsbudjsett har funne midlar til ei halvering av maksprisane i dei såkalla FOT-rutene frå 1. april 2024 (dei regionale flyrutene som får statstøtte). Dette vil i praksis kunne bety vesentleg billegare flybillettar til og frå Ørsta/Volda lufthamn Hovden, noko som kanskje vil kunne gjere det rimelegare for å reise for dei studentane som kjem langevegsfrå, samt at det gjere det enklare for ein del tilsette å delta på konferanser og andre viktige arenaer for samarbeid og utvikling.

Vegen vidare?
Vidare peikar budsjettet på korleis den nye finansieringsmodellen vert for UH-sektoren frå og med 2025 og frammover. Dette vil vil eg kome tilbake til i eit seinare bloginnlegg. Men, dette er berre eit framlegg til eit statsbudsjett. Det endelege statsbudsjettet må verte vedtatt av eit fleirtal i Stortinget. No må regjeringa forhandle. Endringar kan skje, men eg tvilar på at det vil medføre store endringane for Høgskulen i Volda.

Oppsummert
Dette er eit budsjett HVO der HVO får ein realnedgang i løyvingane. Rett nok er nedgangen delvis varsla på førehand, men det endrar ikkje på realitetane med tanke på at HVO får mindre løyving. Vidare er det også skjult ei anna utfordring i budsjettet, nemleg at det som er gitt som rammeauke er i realiteten midlar HVO delvis allereie har eller tidlegare har fått via søknad til HK-Dir. Desse midlane er også til dels øyremerka (den eine delen til lærarutdanning og den andre til desentrale og fleksible utdanningar). Eg tenker det er positivt at vi får pengane direkte i ramma, i staden for at vi må søke via HK-Dir, då dette fører til ei reell avbyråkratisering, men samtidig fører ikkje dette til meir pengar til sektoren. Den store utfordringa for HVO frammvoer er utfasinga av koronastudieplassane, eg er bekymra for at denne utfasinga vil føre til at dei 2-3 neste budsjetta for HVO vil sjå endå raudare ut, noko vi berre må førebu oss på.

FoU-pris 2023 ved Høgskulen i Volda: Marie Nedregotten Sørbø

Det er ei stor glede for meg å stå her og dele ut FoU-prisen 2023. FoU-prisen vart oppretta i 2005, og har vore delt ut til mange dyktige forskarar på Høgskulen i Volda opp gjennom tidene, og slik er det også i år. Målet med FoU-prisen er å rette merksemda mot FoU-arbeid gjennom å synleggjere og heidre framifrå innsats. Ved sidan av å gi honnør til prisvinnarane er intensjonen med prisen at vinnarane skal fungere som førebilete og modellar for resten av fagmiljøet, slik at kvaliteten og omfanget av FoU-arbeidet på HVO aukar.

I dag er vi samla for å heidre innsatsen til ein dyktig forskar og kollega som gjennom arbeidet sitt har bidratt til å belyse viktige tema og spørsmål, både innanfor og utanfor Høgskulen i Volda. Årets prisvinnar har vore på Høgskulen i lang tid, og vart i si tid tilsett på Volda lærarskule, som ein del av eit mykje mindre engelskmiljø enn vi har i dag. Eg trur kanskje de då var tre tilsette?. Intrykket frå tidlegare kollegaer er at du tidleg var oppteken av forsking og publisering, noko som også viser seg igjen i at du har publikasjonar nesten 40 år tilbake i tid. Du har vore ein sentral og viktig aktør i å bygge opp fagmiljøet innan engelsk her på Høgskulen i Volda.

Årets prisvinnar disputerte i 2008 og hadde då fordjupa seg i Jane Austens ironiske forteljarstemme i Austens litterære verk, og korleis denne manglar i filmtolkingane. Ein kan på mange måtar sjå dette prosjektet som eit knutepunkt for fleire sentrale trådar i forskingsaktiviteten hennar: kvinnelitteraturhistorie, litterær adaptasjon og resepsjon og litterær omsetjing. I 2016 vart Marie Nedregotten Sørbø professor i engelsk litteratur, noko som skjedde ganske rett etter at ho hadde vore prorektor i fire år, noko som understrekar hennar engasjement og vilje til å vere ein aktiv forskar heile vegen.

Mange av oss er kjende med Marie Nedregotten Sørbø sitt arbeid med Jane Austen, særleg gjennom hennar djuptpløyande analyse av Austens representasjon i film og omsetjingar. Det er likevel verdt å merke seg at Sørbø ikkje berre analyserer litteratur – ho lever òg i den, ved til dømes å omsetje delar av Jane Austens verk til norsk.

Marie Nedregotten Sørbø har publisert i ei årrekke og har eit betydeleg omfang av både artiklar og bøker bak seg. Årets prisvinnar er også ein svært aktiv formidlar, til dømes gjennom 74 artiklar i Store norske leksikon, og dette viser at i tillegg til å vere ein aktiv forskar på høgste nivå, er Sørbø også ein svært aktiv formidlar.

Høgskulestyret, som er dei som tildeler prisen, har understreka viktigheita av Maries mangeårige engasjement, hennar evne til å formidle forsking til eit breiare publikum, og hennar deltaking i internasjonale forskingsprosjekt.

Med dette vil eg gratulere Marie Nedregotten Sørbø som årets FoU-prisvinnar. Takk for bidraget ditt og for det du bringer til vårt akademiske fellesskap.