På tide med nytt blogginlegg! Denne gangen er det takkebakst eg har fått prøve meg på. På skulekjøkkenet laga vi både lefser, flatbrød, tjukklefser og kokte søst å ha til. Då lærde eg meg å bake ut lefser på skikkelig vis. Som heimearbeid valde eg å lage mjukebrød til fisk og kling, etter som det er ein stor favoritt i heimen.

Lefsebaking har lenge vore ein tradisjon i Noreg, men fyrst på 1800-talet då poteta kom til Noreg vart den også brukt i lefser. I eldre tider vart det laga lefser og flatbrød av praktiske årsaker, etter som kornet held seg lengre når det har vorte malt, steikt, tørka og stabla i stabburet.

Det å stable tørre flatbrød fungerer betre enn å ha kornet i posar fordi kornet kan både mygle og spire, og då vert det øydelagt. Når det er steikt og stabla vert det tørt og luftig, og det hindrar myglinga mykje meir effektivt.

 

Oppskrift på mjukebrød.

kveitemjøl

poteter

Skal og kok potetene kvelden før bakedagen. Pakk dei inn i klede slik at dei held på varmen. Mal potetene og elt inn mjølet. Mengd mjøl i potetene vert brukt etter augemål, til ein får rette konsistensen. Det er lurt å ha med seg nokon med erfaring fyrste gongen ein skal lage dette. Deigen skal vere smuldrete og litt klissete, før ein køyrer den i kverna ein gong til. Deiga eltast ein siste gong før ho er klar til å verte baka ut og steikt.

Mjukebrøda skal sjølvsakt dynkast før ein serverer dei. Ein tar gjerne smør, kvitfisk, potet og gulrøtter på, før ein rullar det inn. Nokre har gjerne både brunost og bacon i klingen i tillegg.

Det er vanskelig å vite kor utbreidd fisk og kling er. Etter munnlege kjelder eg har spurt, har dei hevda det kjem frå vik (Innvik og Utvik i Stryn). I boka «Fjordamat» kan ein finne oppskrift på fiskekling frå generelt Nordfjord, i tillegg til særoppskrifter frå Gloppen, Randabygda og Naustdal. Det vert også nemt at det har vore tradisjon i Selje, Hennebygda, Hornindal og Utvik. Etter dette tenkjer eg at det er noko utbreidd i Nordfjord og omegn, men etter mi erfaring er det også mange Nordfjordingar som ikkje er kjend med denne matretten. Før i tida i Gloppen var det ikkje uvanlig å ha lutefisk i kling som julemiddag, medan i Randabygda har dei gjerne pinnekjøt i klingen til jul.

Kongsvik & Støfringsdal. (1999, s. 60-63)

I Noreg har vi hatt mølledrift heilt tilbake til 1100-talet. Då var det nokre munkar som bygde ei mølle i Akserelva. Etter kvart som tida gjekk fekk ein modernisert møllene, og på 1700-talet vart møllene industrialisert. Med moderniseringa i 1950-åra forsvann mesteparten av mølledrifta i Noreg. Men ein kan likevel sjå gamle kvernhus ved småelvane rundt om i bygder endå.

Bjørnstad (1998, s. 80-82)

 

Kjelder:

Åse Kongsvik & Kari Støfringsdal. (1999) FJORDAMAT: Kokeboka for Sogn Og Fjordane. Førde: Selja Forlag.

Åsmund Bjørnstad (1998) KORN: Frå steinalder til genalder. Oslo: Aschehoug Forlag.